مختلفی عمل می‌کنند. واکنش‌‏ها به این دو موقعیت را می‌توان به دو گونه منفی و مثبت طبقه‌بندی نمود. واکنش مثبت به خوشایند، شکر و سپاسگزاری و واکنش مثبت به ناخوشایند، صبر و بردباری است که در مجموع، رضامندی از تکوین را تشکیل می‌دهند.^۱ واکنش منفی به این دو موقعیت، الگو‏های متفاوتی دارد که در آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان دین مورد توجه قرار گرفته است.یکی الگوی «فرح_ قنوط» است.^۲ برخی هنگام خوشایند بدمستی می‌کنند و هنگام ناخوشایند ناامید می‌شوند. الگوی دوم، «فرح _ کفران» است.^۳ برخی به سبب غفلت از خدا، هر گاه با نعمت مواجه شوند، خوشحالی از نعمت نمی‏گذارد به یاد خدا بیفتد و هر گاه با عذاب و مصیبتی که ثمره کار‏های بد خودشان است، مواجه شوند، باز طبع کفران‏گرشان نمی‏گذارد به یاد پروردگارش بیفتد.^۴ کفران می‌تواند به معنای نادیده گرفتن نعمت‏های پیشین نیز باشد؛ بدین معنا که برخی افراد در دوران خوشایند بدمستی می‌کنند و در دوران ناخوشایند نعمت‌‏های پیشین را نادیده می‌گیرند. الگوی سوم، «فرح، فخر _ یأس، کفران» است.^۵ معنای ناامیدی، ناامیدی از بازگشت دو باره آن نعمت است که موجب کفران نعمت می‌شود؛ گویی او خود را طلبکار در آن نعمت می‏دانسته و آن را حق ثابت خود می‏پنداشته است. پس طبیعت انسان به گونه‌ای است که وقتی چیزی از او گرفته می‏شود، مأیوس می‏گردد و کفران می‏ورزد؛^۶ اما وقتی نعمت به او داده می‌شود، آن چنان خوشحال می‏شود که خیال می‏کند همیشه در این حال باقی خواهد ماند و به همین دلیل، دچار فخر نیز می‌شود.^۷ الگوی چهارم الگوی «دعا _ اعراض» است.^۸‏ وقتی خدای تعالی به انسان نعمتی می‏دهد، او از خدا روی می‏گرداند و تکبر می‏کند. و چون نعمتی را از او سلب می‏کند، باز به یاد خدا می‏افتد و به سویش روی می‏آورد.^۹ در برخی دیگر از آیات، با تعبیر‏های مختلف، همین الگو