عبارات قرآنی چون: «افلا تعقلون»،^۱ «لعلکم تعقلون»،^۲ «افلا یتدبرون»،^۳ «و مایذکر الا اولوا الالباب»،^۴ و «انما یتذکر اولوا الالباب»^۵ از جمله عبارات قرآنی است که انسان را به تعقل و تدبر امر می‏فرماید.

شیخ کلینی در اصول الکافی با سند خود، روایتی از امام کاظم علیه السلام می‏آورد که در ضمن آن، امام علیه السلام در تبیین جایگاه عقل به آیات بسیاری استدلال می‏فرماید.^۶ اهل بیت علیهم السلام نیز در سخنان گهربار خویش بر اهمیت این نعمت تاکید فرموده‏اند.

رسول خدا‏ صلی الله علیه و آله می‏فرماید:

ما قسّم الله للعباد شیئاً افضل من العقل فنوم العاقل افضل من سهر الجاهل...؛
خداوند متعال چیزی افضل از عقل در میان بندگان تقسیم نفرموده است. پس خواب عاقل افضل از شب زنده‌داری و عبادت شبانه جاهل است...^۷

امام صادق علیه السلام نیز می‏فرماید:

من كان عاقلاً كان له دین، و من كان له دین دخل الجنة؛
هر کس عاقل باشد، دین دارد و هر کس دیندار باشد، وارد بهشت می‏شود.^۸

شیخ کلینی نیز برای تأکید بر جایگاه عقل در تفکر شیعه اولین فصل از کتاب بزرگ الکافی را به روایات مربوط به عقل و جهل اختصاص می‏دهد و خود در مقدمه چنین می‏آورد:

و اولین چیزی که کتابم را با آن آغاز می‏کنم، کتاب عقل و فضایل علم و بلندی درجه اهل آن و علو قدرشان و نقص جهل و پایین مرتبه بودن اهل آن و سقوط منزلتشان است؛ چرا که عقل قطبی است که سایر امور حول محور آن می‏چرخد و به واسطه آن احتجاج می‏شود و ثواب و عقاب بر اساس آن است.^۹