عقلاً می‌پردازد و در نهایت می‌گوید که همه اینها در نزد اخباریان از اصحاب ما باطل است؛ چرا که معرفت در نظر آنان (اخباریان) موهبی است.
ملاصالح در تأیید رأی خود، نظر محمد امین استرآبادی را می‌آورد که معرفت خداوند متعال به این عنوان که او خالق است... از امور فطری است. و به نقل از او از کتاب حاشیه نیز می‌آورد که اخبار متواتر است در این که معرفت خالق عالم و معرفت نبی صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام از افعال اختیاری ما نیست و بر خداوند است که این امور را بیان فرماید و با اسبابش در قلوب بیندازد و مردم پس از آن که خداوند این معارف را در قلوبشان انداخت، باید به آن اقرار کنند. و بر اساس مقتضای آن به آن عمل کنند.۱
2. محدوده کارآیی عقل از دیدگاه علامه
علامه در ذیل دو حدیث به نقش عقل در معرفت پرداخته و آرا و نظریات علمای فریقین را در این خصوص آورده است. وی در ذیل حدیث دوم از باب البیان و التعریف و لزوم الحجه از کتاب توحید۲ نظر حکما را بدون تصریح به نام آنها می‌آورد:
علت فاعلی معرفت...از خداوند متعال در ذهن افاضه می‌شود...و این امور از معدات است و بنده کاسب معرفت است و نه موجد آن.
سپس نظر استر آبادی را می‌آورد:
بر اساس اخبار متواتر، معرفت خالق عالم و معرفت پیامبر و ائمه از افعال اختیاری ما نیست و بر خداوند است که این گونه امور را بیان فرماید.۳
علامه در ادامه چنین می‌آورد:
مشهور بین متکلمان امامیه و معتزله و اشاعره این است که معرفت خداوند متعال نظری و واجب بر عباد است و خداوند متعال آنها را مکلف بر نظر و استدلال در آن کرده است.
همچنین در ذیل حدیث اول از باب اختلاف الحجه علی عباده از کتاب توحید۴ می‌آورد:
1.. شرح الکافی، ج۲، ص۲۶۹.
2.. مرآة العقول، ج۲، ص۲۲۲ و ۲۲۴.
3.. فوائد المدنیه، ص۴۰۷ و۴۴۱.
4.. مرآة العقول، ج۲، ص۲۲۷ و ۲۳۱.
