در باره معرفت و جهل قبلاً سخن گفته شد و نقل شد که نه تنها متکلمان، بلکه همه امت بر وجوب نظر در معرفت خداوند اجماع دارند.

وی دیدگاه شیخ مفید را در این خصوص متذکر می‌شود:

معرفت به خداوند متعال و معرفت به انبیا و هر غیبی اکتسابی است و معرفت هیچ یک ضروری نیست.^۱

سپس برخی دیگر از وجوهی را می‌آورد که می‌توان این خبر را بر آن حمل کرد:

اول، همه علوم و معارف به حسب استعداد و قابلیت بندگان یا بی‌واسطه و یا توسط انبیا و اوصیا علیهم السلام افاضه از جانب خداوند است و بر خلق واجب است که نفس خود را از اغراض پست و حمیت و عصبیت خالی کنند و طالب حق شوند و بعد از افاضه حق به آن اقرار نمایند و انکار نکنند. وی به نقل از محقق طوسی^۲ می‌آورد:

علم نیاز به استعداد دارد؛ یا استعداد ضروری که با حواس حاصل می‏شود یا استعداد اکتسابی که با استعداد ضروری حاصل می‌شودو

همچنین، شرح عبارت فوق از علامه حلی^۳را نقل می‌کند.

وی روایتی را از صدوق،^۴ از امام صادق علیه السلام در تأیید این وجه می‏آورد. امام علیه السلام در پاسخ عبد الرحیم قصیر که سؤال کرد: «آیا معرفت و جحود دو مخلوق‌اند؟»، فرمود:

معرفت و جحود صنع الهی در قلب مخلوق است و بندگان دخالتی در صنع آن دو ندارند و تنها می‌توانند آن دو را با اختیار کسب نمایند.

دوم، معرفت خالق و اقرار به وجود او باشد و این فطری است.

وی از بزنطی روایت می‌آورد:

از امام رضا علیه السلام سؤال کردم: آیا مردم در معرفت دخالتی دارند؟ حضرت علیه السلام فرمود: «نه». گفتم: آیا مثاب بر آن هستند؟ حضرت
علیه السلام فرمود: «به آنان همانند معرفت ثواب نیز داده می‌شود».^۵