مفهوم عقل و حدود کارآیی آن در دو شرح «الکافی» - صفحه 89

و یا می‏نویسد:

عقل به صورت بدیهی حکم می‏کند که موجود کامل و عاری از تمام نقایص و قادر بر همه خیرات و مضرات، احق بر معبود بودن از سایرین است.۱

در موارد دیگر نیز مانند: بطلان اله دوم،۲ علم خالق هر چیز بر آن چیز و خواص و احکامش،۳ استبعاد صعود جسم متراکم از مرکز عالم به مافوق عرش،۴ اولویت اهل بیت مختار در امامت از غیرشان،۵ محال بودن تفویض امر خلق به ائمه علیهم السلام۶ برای عقل استقلال قایل است.

البته در برخی دیگر از عقاید، عقل را عاجز از درک می‌داند؛ مثلاً در مورد تفکر در کنه ذات خداوند متعال می‌آورد:

... ظاهر این اخبار بر منع تفکر در کنه ذات و صفات خداوند متعال و عمیق شدن در آن دلالت دارد؛ چرا که عقل عاجز از آن است و تفکر در آن جز حیرت و ضلالت نمی‌آورد.

مؤید این سخن کلام امیرالمؤمنین‏ علی علیه السلام است که می‌فرماید:

لم یطلع العقول بتحدید صفته، و لم یحجبها عن واجب معرفته؛
عقول را هرگز توان دست‌یابی به کنه و دایره صفت او نیست و هیچ کس را نیز از شناخت قدر لازم حجابی نیست.۷

همچنین وی برای عقل در تشریع احکام نیز مدخلیتی قایل نیست و چنین می‏آورد:

عقل در فروع فقه و فرایض مدخلیتی ندارد و باید به وحی مستند شود. و هر کس در آن به رأیش حکم دهد، شریک رسول خدا در تشریع احکام است.۸

و یا می‏آورد:

1..‏ همان، ج۱، ص۴۰.

2..‏ همان، ج۱، ص۲۶۳.

3..‏ همان، ج۲۵، ص۹۷.

4..‏ همان، ج۵، ص۲۰۷.

5..‏ همان، ج۹، ص۱۵۴.

6..‏ همان، ج۳، ص۱۴۳.

7..‏ نهج البلاغه، خطبه ۴۹.

8..‏ مرآة ‌العقول، ج۲، ص۲۶۹.

صفحه از 92