هـ طرّاحى مراكز آموزشى در كنار مساجد

بى ترديد ، هيچ مكتبى مانند اسلام براى علم و معرفت و آگاهى ، ارزش قائل نيست و هيچ دينى مانند اسلام ، مردم را از خطر جهل، بر حذر نداشته است . از نظر اسلام ، علم ، اساس همه ارزش ها و جهل ، ريشه همه معايب و مفاسد فردى و اجتماعى است . از اين رو ، عقايد ، اخلاق و اعمال انسان و همه حركات و اقدامات او بايد مبناى علمى و عقلى داشته باشد . ^۱ بر اين اساس ، در نظر گرفتن مراكز علمى و فرهنگى در شهرسازى اسلامى ، از اولويت ويژه اى برخوردار است .
نكته قابل تأمّل ، اين كه در صدر اسلام ، بويژه در دوران حيات پيامبر صلى الله عليه و آله ، مسجد، تنها محلّ عبادت نبوده است؛ بلكه مركز تعليم و تربيت نيز بوده است . هر چند مى توان اين مطلب را با توجّه به امكانات آن عصر و گسترده نبودن رشته هاى دانش ، توجيه كرد ؛ ليكن با توجّه به اين كه پيامبر صلى الله عليه و آله مى توانست مركز ديگرى جز مسجد را براى آموزش تعيين نمايد ، مى توان نتيجه گرفت كه اقدام ياد شده ، به مسئله مهمّ «پيوند علم و دين» اشاره دارد ، چنان كه در حديثى از امام على عليه السلام آمده :
العِلمُ وَ الإِيمانُ أخَوانِ تَوأَمانِ و رَفيقانِ لا يَفتَرِقانِ .^۲
دانش و ايمان ، دو برادر همزاد ، و دو همراهِ جداناشدنى اند .
بر اين پايه مى توان به اين سياست اصولى در شهرسازى اسلامى دست يافت كه در كشورهاى اسلامى ، مراكز آموزشى بايد به شكل مناسبى در كنار مساجد ، طرّاحى شوند .

و ـ طرّاحى مراكز درمانى در كنار مساجد

بر پايه شمارى از منابع تاريخى ، در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله ، جايگاهى براى درمان بيماران

انجام دهند ، هر چند آن كار ، ساختنِ خانه براى مردگان باشد! وقتى در ساختن خانه مردگان، محكم كارى ضرورت داشته باشد ، بديهى است كه خانه زندگان بايد به مراتب ، از استوارى و استحكام بيشترى برخوردار باشد . ^۱

د ـ قلب شهرسازى اسلامى

مسجد ، قلب جامعه اسلامى و مهم ترين پايگاه فرهنگى و سياسى حكومت دينى است . از اين رو ، احاديث با تعبيرهاى بلند و تنبّه آفرينى مانند : «خانه خدا»، ^۲ «نشستنگاه پيامبران عليهم السلام »، ^۳ «سراى هر پرواپيشه»، ^۴ «بهترين مكان ها» ^۵ و «باغ بهشتى»، ^۶ مسلمانان را به برقرارى ارتباط با اين كانون نور و هدايت ، دعوت مى كنند و به گسترش بهره گيرى از بركات مادّى و معنوى آن ، تشويق مى نمايند .
بنا بر اين ، بهترين نقاط شهرها و روستاها بايد براى ساختن خانه خدا ـ كه در واقع ، خانه معنوى مردم است ـ ، اختصاص يابد ، به گونه اى كه اهالى هر محلّه ، به آسانى بتوانند با قلب معنوى خود ، ارتباط برقرار كنند . ^۷ افزون بر اين ، در نظر گرفتن قسمتى از منازل مسكونى به عنوان «مسجد درون خانه» ، ^۸ توصيه شده است .