با تأمّل در احاديثى كه در تعريف بلاغت و فصاحت ، توصيف شخص بليغ و فصيح ، و تبيين ويژگى هاى سخن بليغ و فصيح وارد شده ، روشن مى گردد كه تعريف جامع «بلاغت» و «فصاحت» از نظر احاديث نيز همان است كه در واژه شناسى اين دو كلمه گذشت و آنچه در اين احاديث آمده ، در واقع ، تبيين ابعاد ، آثار و مراتب فصاحت و بلاغت است .
و اينك ، مرورى اجمالى به احاديث اين بخش و ارزيابى آنها :

نگاه كلّى به احاديث فصاحت و بلاغت

در يك نگاه كلّى مى توان احاديث فصاحت و بلاغت را به دو دسته تقسيم كرد :

1 . ستايش فصاحت و بلاغت

دسته اوّل از احاديث فَصاحت و بَلاغت احاديثى هستند كه فصاحت و بلاغت را زيور انسان و كمال مؤمن و از ويژگى هاى سخن خدا و اولياى الهى مى شمارند ، مانند آنچه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه :
جَمالُ الرَّجُلِ فَصاحَةُ لِسانِهِ .^۱
زيبايى مرد ، شيوايى زبان اوست .
و نيز از امام باقر عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد :
إنَّ اللّهَ تَعالى أعطَى المُؤمِنَ^۲البَدَنَ الصَّحيحَ وَ اللِّسانَ الفَصيحَ .^۳
خداوند متعال به مؤمن ، تنِ سالم و زبان شيوا عطا كرده است .
و يا از امام على عليه السلام گزارش شده كه مى فرمايد :

«فصاحت» يك بار در نقل داستان مأموريت موسى عليه السلام براى دعوت فرعون و پيروانش به توحيد ، مطرح شده است ، آن جا كه از خداوند متعال مى خواهد برادرش هارون را كه از او فصيح تر سخن مى گويد ، در امر رسالت با وى همكار سازد :
«وَ أَخِى هَارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّى لِسَانًا فَأَرْسِلْهُ مَعِىَ رِدْءًا يُصَدِّقُنِى إِنِّى أَخَافُ أَن يُكَذِّبُونِ .^۱
و برادرم هارون ، از من شيواتر است . پس او را با من به دستيارى گسيل دار تا مرا تصديق كند ؛ زيرا مى ترسم مرا تكذيب كنند» .
امّا در احاديث اهل بيت عليهم السلام ، بلاغت به گونه هاى مختلف ، تعريف شده است ، مانند :
البَلاغَةُ ما سَهُلَ عَلَى المَنطِقِ و خَفَّ عَلَى الفِطنَةِ .^۲
بلاغت ، آن است كه به گفتار روان و فهم آسان باشد .
و نيز :
البَلاغَةُ أن تُجيبَ فَلا تُبطِئَ و تُصيبَ فَلا تُخطِئَ .^۳
بلاغت ، آن است كه در جواب ، كندى نكنى و درست بگويى و خطا ننمايى .
همچنين در حديثى آمده كه امام على عليه السلام در بيان ويژگى هاى فصيح ترينِ مردم فرمود :
المُجيبُ المُسكِتُ عِندَ بَديهَةِ السُّؤالِ .^۴
كسى كه به پرسش ناگهانى ، پاسخ دندان شكن دهد .