85
دانشنامه قرآن و حديث 14

بر ضعف ها و لغزش ها ، گريه بر از دست دادن پدر ، مادر ، فرزند ، دوستان و...)، اشاره به راه هاى صحيح بهره ورى از فوايد گريه است و بدين سان، پيروان اسلام علاوه بر فوايد مادّى و دنيوى گريه ، از بركات معنوى و اخروى آن نيز بهره مند مى گردند .

4 . خاستگاه گريه مفيد و سازنده

خاستگاه گريه مفيد و سازنده ، علم و ايمان است . هر چه معرفت انسان نسبت به حقايق هستى بيشتر شود و ايمان او به عالمِ پس از مرگ قوى تر گردد ، ارزش اخلاقى و عملى در زندگى او، جايگاه بيشترى مى يابد و جان از لطافت بيشترى برخوردار مى گردد .
گريه هاى اولياى الهى و در رأس آنها خاتم انبيا ، ۱ ريشه در علم و ايمان و لطافت جان آنها دارد ، چنان كه در اندرزهاى پيامبر صلى الله عليه و آله به ابو ذر آمده است :
يا أبا ذرٍّ ! مَن اُوتِىَ مِنَ العِلمِ ما لا يُبكيهِ ، لَحَقيقٌ أن يَكونَ قَد اُوتِىَ عِلما لا يَنفَعُهُ ، لِأَنَّ اللّهَ نَعَتَ العُلَماءَ فَقالَ عز و جل :«إِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّدًا * وَ يَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا * وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعًا»۲.۳
اى ابو ذر! به هر كس علمى داده شده باشد كه او را نمى گرياند ، بى گمان، علمى ناسودمند به او داده شده است ؛ زيرا خداوند عز و جل در وصف دانشمندان فرموده است :«همانا كسانى كه پيش تر دانش داده شده اند ، هر گاه قرآن بر ايشان تلاوت شود ، سجده كنان با صورت، به خاك مى افتند و مى گويند : «منزّه است پروردگار ما . وعده پروردگار ما قطعى است» و به رو در مى افتند و مى گريند و بر خشوعشان افزوده مى شود».

1.ر .ك : ص ۲۳۳ (گريستن پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله ) .

2.اسراء : آيه ۱۰۸ و ۱۰۹ .

3.ر . ك : ص ۱۳۶ ح ۸۴ .


دانشنامه قرآن و حديث 14
84

نكته قابل توجّه، اين كه وقتى اندوه به نهايت برسد، انسان ديگر نمى تواند گريه كند، چنان كه در حكمت هاى منسوب به امام على عليه السلام آمده است :
إذا تَناهَى الغَمُّ انقَطَعَ الدَّمعُ .۱
هر گاه غم به اوج رسد ، اشك قطع مى شود .
بر اين اساس ، پيش از اين كه آن اندوه به اين مرحله خطرناك برسد ، بايد با گريه درمانى از شدّت آن كاسته گردد . كلينى رحمه الله از منصور صيقل ، نقل مى كند كه از اندوه شديدى كه بر اثر مرگ فرزندم به من دست داد و مى ترسيدم در اثر آن، عقلم را از دست بدهم ، به امام صادق عليه السلام شكايت بردم . فرمود :
إذا أصابَكَ مِن هذا شَى ءٌ فَأَفِض مِن دُموعِكَ فَإِنَّهُ يَسكُنُ عَنكَ .۲
هر گاه چنين حالتى به تو دست داد ، اشك بريز ؛ زيرا اين كار، تو را آرام مى كند .

3 . گريه مفيد و نيكو

گريه كردن، يك نياز طبيعى است؛ ولى اين، بدان معنا نيست كه انسان حق دارد اين نياز را از هر طريقى تأمين نمايد ، چنان كه تأمين ساير نيازها نيز همين گونه است . از اين رو، اسلام ـ كه دين فطرت است ـ راه تأمين اين نياز را نشان داده و راه هاى انحرافى را نيز مشخّص كرده است .
آنچه در فصل نخست اين مَدخَل ، تحت عنوان «گريه نكوهيده» ۳ آمده (مانند : گريه ناشى از فريبكارى ، جهل و زبونى و ...)، در واقع، اشاره به همان راه هاى انحرافى است و آنچه در فصل دوم با عنوان «گريه پسنديده» ۴ ذكر شده (مانند : گريه

1.شرح نهج البلاغة ، ابن ابى الحديد : ج ۲۰ ص ۲۹۵ ح ۳۷۱ .

2.ر . ك : ص ۱۲۸ ح ۷۵ .

3.ر . ك : ص ۸۹ (گريه نكوهيده) .

4.ر . ك : ص ۹۷ (گريه پسنديده) .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 14
    سایر پدیدآورندگان :
    افقي،رسول؛طباطبايي نژاد،سيد محمود؛کريميان،محمود؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 345998
صفحه از 623
پرینت  ارسال به