امت بازگو شود.
د: انحراف افکار عمومی از شناخت دین
حاکمان دریافتند اقدامات گذشته برای دور ساختن مردم از شناخت درست دین کافی نیست، بلکه جامعه میخواهد در زمینههای مختلف تاریخی، سیاسی، تربیتی و... معلوماتش را بالا ببرد. از این رو تلاش کردند با ترویج شعر و شاعری، کشاندن مردم به سوی فراگیری علوم اهل کتاب و ترویج قصه‌گویی افکار عمومی جامعه را از فراگیری سیره و سنت پیامبر دور سازند.۱
پیامد ستیز دستگاه خلافت با سنت پیامبر صلّی الله علیه و آله آن شد که مردم از قرآن و اهل بیت آن حضرت فاصله گرفتند و بر اساس اندیشه حاکمان و دشمنان دین و شاگردان اهل کتاب تربیت شدند. دستگاه خلافت برای محکم کردن پایههای حکومت، بر اساس طرحی حساب شده تلاش کرد مسلمانان را از سیره و سنت پیامبر صلّی الله علیه و آله به ویژه اندیشه سیاسی آن حضرت دور سازد و در این راه به موفقیت‌هایی نیز دست پیدا کرد. از این رو، طبیعی است که برخی از مسلمانان، همان گونه که بسیاری از احکام ابتدایی دین مانند نماز را نمیدانستند،۲ از جانشینی امام علی علیه السلام و فرزندان او نیز بی خبر باشند. نیز عجیب نیست که برخی از خاندان پیامبر و اهل‌بیت
_ علیهم‌السلام _ ایشان هم در زمره بی خبران باشند.
2. ترویج اندیشههای نادرست در باب امامت
پس از شهادت امام حسین علیه السلام در میان شیعیان در شیوه مبارزه با دستگاه خلافت، اختلاف اساسی به وجود آمد؛ از یک سو امامان شیعه علیهم السلام برای حفظ مکتب تشیع از رویارویی مستقیم با حکومت جائر پرهیز داشتند و کوشیدند احساسات و هیجانات سطحی و زود گذر را مهار کنند تا در سایه آرامش بتوانند معدود شیعیان راستین باقی مانده را برای آینده آیین تشیع حفظ و تربیت نمایندو۳ از سوی دیگر، گروهی از شیعیان راه و روش قیام را برگزیدند و در عین علاقه‌مندی به ائمه علیهم السلام به شیوه مبارزه آنان با حکومت جور خرده گرفتند و امامت آنان را نپذیرفته، اندیشه
1.. ر.ک: همان، ج۱ ص۱۸ - ۹۰.
2.. ر.ک: همان، ج۱، ص۱۴۵.
3.. ثمره دور اندیشی امامان، تربیت شاگردان ممتازی در حوزههای فقه، کلام، حدیث و... شد که هر یک نقش بسزایی در انتقال میراث امامت به نسلهای پس از خود ایفا کردند.
