نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام است. پس از تولد محمد، نزدیکانش به دلیل برخی شباهتهای ظاهری با مهدی وعده داده شده در سخنان پیامبر، امید داشتند او همان «مهدی موعود» باشد. آنان ادعا کردند احادیثی در باره مهدویت محمد بن عبد الله وجود دارد.۱
بروز شورش‌هایی در عراق، حجاز و ایران، در اواخر حکومت بنی امیه فرصتی پدید آورد تا علویان با سازمان‌دهی جدید به جنگ با بنی امیه بشتابند. از این رو، عبد الله بن حسن، پدر نفس زکیه، اجتماعی با حضور بزرگان بنی هاشم در منطقه «ابواء»۲ تشکیل داد و برای فرزندش محمد بیعت گرفت. در آن جمع، بزرگان بنی عباس نیز حاضر بودند. آنان برای پرهیز از رویارویی با علویان، در ظاهر با محمد بیعت کردند، اما پس از سقوط بنی امیه، بیعت با نفس زکیه را زیر پا نهاده، حکومت را در اختیار خود گرفتند و به جنگ با علویان پراختند.۳
از میان خاندان بنی هاشم، امام صادق علیه السلام با امامت و مهدویت محمد بن عبد الله به مخالفت برخاست و با او بیعت نکرد.۴ احادیث پر شمار نشانههای ظهور در این زمان صادر شده است. امام صادق علیه السلام با استناد به نشانههایی که پیش از ظهور «مهدی» رخ میدهد، تلاش کرد تا به خاندان اهل بیت و شیعیان بفهماند که چون نشانههای ظهور محقق نشده، در آستانه ظهور امام مهدی علیه السلام قرار ندارند و محمد بن عبد الله، «مهدی موعود» نیست.۵
پس از امتناع امام صادق علیه السلام از بیعت با محمد بن عبد الله، عبد الله بن حسن آن حضرت را به حسادت متهم کرد.۶ سخنانی میان امام صادق علیه السلام و عبد الله بن حسن رد و بدل شده که شایسته توجه است.
عبد الله از امام صادق میپرسد که چرا امامت به فرزندان حسین علیه السلام میرسد، اما به فرزندان امام حسن علیه السلام نمیرسد؟ وی خطاب به امام صادق
1.. ر.ک: همان، ص۱۵۸ و ص۱۶۰ _ ۱۶۵.
2.. منطقهای بین مدینه و مکه است (ر.ک: معجم البلدان، ج۱، ص۷۹).
3.. ر.ک: الإرشاد، ج۲، ص۱۹۰ _ ۱۹۳؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۶۵ و ۷۶۶، ح۸۵.
4.. ر.ک: الإرشاد، ج۲، ص۱۹۰ _ ۱۹۳؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۶۵ و ۷۶۶، ح۸۵.
5.. ر.ک: الأمالی للطوسی، ص۴۱۲، ح۹۲۶.
6.. ر.ک: الإرشاد، ج۲، ص۱۹۲؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۶۶، ح۸۵؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۵ و ۳۵۶.
