تحلیل انکار نصوص امامت از سوی برخی نزدیکان اهل بیت(ع) - صفحه 110

واژه «عاهة» در لغت به معنای آفت است.۱ این واژه هم در آفت‏های جسمی به کار رفته است۲ و هم در آفت‏های غیر جسمی.۳ علامه مجلسی در این باره می‏گوید:

عاهة أی آفة إمّا فی بدنه أو فی دینه و علمه؛۴

واژه «عاهة» به معنای آفت است یا در بدن او و یا در دین و علم.

بنا بر این، معنای سخن امام صادق علیه السلام آن است که امام جانشین، فرزند ارشدی است که هم از سلامت جسمی برخوردار باشد و هم در دین و دانش دچار انحراف نباشد. از این رو، می‏توان نتیجه گرفت که مقصود آن حضرت از قید «عدم عاهة»، افزون بر سلامت جسمی، همان شرایط اصلی امامت، یعنی کفایت علمی و عصمت است.

اما تقدم فرزند ارشد با استناد به روایت و انطباق با عرف و عادت در زمان امام صادق
علیه السلام به چنان باور قویی تبدیل شد که برخی از یاران امام صادق علیه السلام با نادیده گرفتن شرایط و نشانه‏های امامت، به ویژه وصیت و نصّ امام سابق و نیز فهم نادرست فرمایش آن حضرت، به امامت فرزند بزرگ‌تر آن جناب، یعنی عبد الله‏ گرویدند.

با بررسی کامل گزارش‌های تاریخی که وقایع پیش از ادعای امامت عبد الله‏ و پس از آن را روایت کرده‏اند، در می‏یابیم عبد الله‏ از امامت برادرش با خبر بوده است. منصور بن حازم و یزید بن اسباط دو روایت از امام صادق نقل کرده‏اند که آن حضرت در حضور عبد الله‏، امام کاظم را به امامت معرفی کرده است.۵

اما عبد الله‏ با این که می‏دانست جایگاه امامت به برادرش تعلق گرفته، ادعای امامت می‏کند و هفتاد یا نود روز پس از آن وفات کرد.۶ امام صادق علیه السلام پیش از شهادت، ادعای امامت عبد الله‏ را پیش‌بینی کرده و به امام کاظم علیه السلام سفارش نمود با توجه به کوتاهی عمر عبد الله‏ از نزاع با برادرش خودداری کند.۷

عبد الله‏ بن جعفر، فرزند بزرگ‌تر امام صادق علیه السلام هم در دانش کاستی‏هایی داشت و هم در اعتقاد با پدرش مخالف بود۸ و هم سفارشی از سوی امام صادق علیه السلام بر امامت او وجود نداشت. بنا بر این، اگر یاران ششمین امام سخنان آن حضرت را در باب شرایط و نشانه‏های امامت مدّ نظر قرار داده بودند، در دام انحراف گرفتار نمی‏شدند.

پیروان عبد الله‏ اگر از ذکاوت، کیاست و بصیرت برخی از یاران امام صادق
علیه السلام همچون ابو حمزه ثمالی برخوردار بودند، می‏توانستند از آخرین وصیت امام

1.. ر.ک: النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۳۲۴.

2.. ر.ک: الکافی، ج۲، ص۱۰، ح۹؛ کامل الزیارات، ص۱۰۹؛ الأمالی للطوسی، ص۱۶۵.

3.. مانند روایت امام رضا‏ علیه السلام : إیّاکم و البخل فإنّه عاهة (الفقه المنسوب الی الامام الرضا علیه السلام ، ص۳۳۸؛ دلائل الامامة، ص۷۱).

4.. مرآة العقول، ج۴، ص۹۴.

5.. ر.ک: الکافی، ج۱، ص۳۰۹، ح۶؛ المناقب لابن شهر آشوب، ج۳ ، ص۴۳۵.

6.. ر.ک: رجال الکشی، ج۲، ص۵۲۴، ش۴۷۲؛ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۵۴۲.

7.. ر.ک: المناقب لابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۵۱.

8.. ر.ک: الإرشاد، ج۲، ص۲۱۰.

صفحه از 115