بنا بر این، نباید باور عمومی نزدیکان امامان علیهم السلام به امامت و مصادیق آن را همان باوری دانست که در قرن‏ها پس از آن شکل گرفته است. از این رو، به دور از انتظار نبود که شمار اندکی از نزدیکان اهل بیت یا بی‌خبر از داستان امامت باشند و یا تحت تأثیر تمایلات نفسانی و هیجانات سیاسی قرار گیرند و سفارش‌های پیامبر و جانشینان آنان را در امامت ائمه نادیده بگیرند.

3. زید بن علی با مفهوم امامت آشنا بود و جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله را می‏شناخت و به امامت امام باقر و امام صادق _ علیهما السلام _ اقرار کرده بود؛ اما خون‌خواهی امام حسین علیه السلام و تعجیل در امر قیام باعث شد که گمان کند نبرد مسلحانه از بایسته‏های امامت است. از این رو، با فاصله گرفتن از بیت امامت، خود رهبری گروهی از شیعیان را در مبارزه بر ضد حکومت بنی امیه بر عهده گرفت.

4. برخی از نزدیکان ائمه علیهم السلام همچون عبد الله‏ بن حسن و برخی از سران وقف با نصوص امامت آشنا بودند، اما برای رسیدن به قدرت و ثروت از پذیرش امامت، سرباز زدند. آنان برای پیشبرد اهداف نامشروعشان، با استفاده از موج مهدی‏طلبی در آن زمان، محمد بن عبد الله‏ و امام کاظم علیه السلام را به عنوان «مهدی موعود» معرفی کردند.

5. عبد الله‏ بن جعفر نیز نصوص امامت را می‏شناخت، اما به جهت فساد عقیده، خود، ادعای امامت کرد. پیروان او _ که از شاگردان برجسته امام صادق علیه السلام بودند _ با نادیده گرفتن سفارشات پی در پی آن حضرت بر امامت امام کاظم و نیز در نظر نگرفتن شرایط امامت، در گرداب انحراف از مسیر امامت گرفتار شدند؛ هر چند بسیاری از آنان پس از مرگ عبد الله‏ به اشتباه خود پی برده، به دامان امامت بازگشتند.

کتابنامه

_ الاحتجاج، شیخ طبرسی، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، نجف اشرف: دار النعمان للطباعة و النشر، 1386ق/1966م.
_ الإرشاد، شیخ مفید، تحقیق: مؤسسة آل البیت، بیروت: دار المفید للطباعة و النشر و التوزیع، دوم، 1414ق/1993م.
_ الأمالی، شیخ صدوق، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة لمؤسسة البعثة، قم: مرکز الطباعة و النشر فی مؤسسة البعثة، اول، 1417ق.
_ الأمالی، شیخ طوسی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة لمؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة