در این مقاله تلاش می‌کنیم با برجسته نمودن این نگاه خاص و رویکرد هرمنوتیکی در کلمات فقیهان و محدثان به دسته‌بندی مواردی که می‌تواند مصداق دخالت فهم راوی در انتقال معنای حدیث باشد، بپردازیم. به این ترتیب، روشن خواهد شد که این مسأله هرمنوتیکی، یعنی احتمال بروز لغزش در فهم «منقول الیه» از روایت به خاطر متأثر شدن «نقل» از ذهنیت و فهم «ناقل»، مورد توجه متصدیان فهم روایات بوده و با دقت از آن اجتناب شده است.
روشن است که عامل مذکور به ویژگی راوی بودن ناقل حدیث مرتبط است و دخالت عواملی چون گذر زمان و مکان در تغییر معنای متبادر یا مستعمل فیه الفاظ حدیث و یا احتمال وجود قراین لفظی یا حالی در زمان صدور یا زمان نقلهای نخستین و فقدان آنها در زمان نقلهای متأخر، مطمع نظر نیست و بحثی جداگانه میطلبد.
دسته بندی انواع احتمال دخالت فهم راوی
1. گاهی فهم راوی ناقص است و نمی‌تواند همه قراین موجود را بفهمد و به مخاطبانش انتقال دهد. از این نوع دخالت فهم راوی در روایتگری او با عنوان «غفلت» یاد کردهایم.
2. گاهی فهم راوی موجب می‌شود که او تصرفاتی در متن روایت انجام دهد؛ برای مثال، امکان دارد در کنار روایت توضیحی را اضافه کند و یا آن را تقطیع نماید و هر بخش را در بابی جداگانه قرار دهد و موجب حذف برخی از قراین گردد. در این موارد، فهم خاص راوی به دخالت او در نقل الفاظ منجر شده و می‌تواند در نهایت موجب فهم نادرست خوانندگان از روایت بشود.
3. گاهی ممکن است راوی در صدد نقل کامل الفاظ حدیث نباشد و آن را نقل به معنا نماید که در این مورد، احتمال دخالت فهم راوی در متنی که برای ما گزارش می‌کند، بیشتر خواهد بود؛ زیرا راوی الفاظی را به کار می‌گیرد که مفهوم موجود در ذهن خود او را به ما انتقال می‌دهند و الفاظ معصوم علیه السلام به دقت حفظ نشده است. با توجه به سه احتمال فوق، مطالب آینده را ابتدا با بیان احتمال غفلت راوی آغاز می‌کنیم. سپس به بیان تصرفات لفظی راوی و در نهایت، به تحلیل مسأله نقل به معنا خواهیم پرداخت.
نکته: فرض مسأله این است که راوی وثاقت دارد و از هرگونه تصرف عمدی که به نظر او موجب عدم فهم مراد معصوم علیه السلام شود و یا سکوت نسبت به بیان قراینی که در معنا دخیل است، اجتناب مینماید.
