مشابه، متن یک روایت را تکمیل کرده است و به آن چیزی اضافه نموده است؛ مثال:
عن عمار بن مروان قال: سمـعت أباعبدالله _ علیه‌السلام _ یقول: «فیما یخرُج من المعادِن و البَحر و الغَنیمة و الحَلال المختلَط بالحرام إذا لم‌یُعرف صاحبُه و الكنوزِ الخمس»؛۱
عمار بن مروان می‌گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: در آنچه که از معادن خارج می‌شود و آنچه از دریا خارج می‌شود و غنیمت و مال حلال مخلوط با حرام، اگر صاحبش را نشناسد، و در گنجها خمس واجب است.
مرحوم صدوق این روایت را بدون عبارت «و الغنیمة...صاحبه» نقل کرده است؛۲ هر چند مواردی که در کتاب وسائل الشیعه اضافه بر سه مورد دیگر آمده است، جزء موارد خمس است، اما به نظر می‌رسد در خصوص این روایت نسخ الخصال از آن خالی بوده است اما از آنجا که صدوق آن را در باب خمسة الخصال آورده است، ناسخان این عبارات را به آن اضافه کردهاند تا تکمیل گردد. البته تکمیل در این روایت به اصل حکم ضرری وارد نمیکند، اما روشن است که این قبیل تکمیلهای تبرعی امکان دارد به مدلول روایت چیزی را اضافه کند که مورد نظر امام علیه السلام نبوده است و باعث فهم نادرست خوانندگان بشود.
علاوه بر موارد فوق، موارد دیگری را نیز می‌توان به انواع ادراج اضافه نمود؛ مانند این که راوی سخنی را برای استدلال بر متن حدیث از قرآن یا به حسب فهم خود به متن حدیث اضافه کند و یا سخنی از خود یا دیگری در انتهای متن روایت بیاورد تا وجوه مسأله را تکمیل نماید و نشانه‌ای بر تمایز میان آنها قرار ندهد.۳
هـ. نقل به معنا
1. جواز، وقوع و شرایط نقل به معنا
یکی از عواملی که امکان دارد موجب پیدایش سوء فهم در روایات بشود، نقل به معنا است. مراد از نقل به معنا این است که راوی عین الفاظ معصوم علیه السلام را نقل نکند، بلکه معنایی را که از آن الفاظ در ذهن دارد، انتقال دهد.
1.. بحار الأنوار، ج۹۳، پاورقی ص۱۸۹.
2.. الخصال، ج۱، ص۱۳۹.
3.. من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۱۴۸، پاورقی۲.
