از جمله شرایط نقل به معنا می‌توان موارد زیر را بر شمارد:
1. مستند به حس باشد؛ نه این که معنای مجموعه‌ای از روایات را بر اساس اجتهاد و فهمش بیان کند.۱
2. در وضوح و خفا و احکام و تشابه، کلامِ ناقل با اصل برابر باشد.۲
3. ناقل باید با زبان عربی آشنا باشد و خواص و مقاصد الفاظ را به خوبی بشناسد.۳ (برخی از نویسندگان این آشنایی را در حد یک ادیب کامل که تمامی معانی مجازی و کنایی و نکات بلاغی و اسرار زبان عربی را بداند، لازم دانستهاند).۴
4. علم داشته باشد که به واسطه الفاظش اختلالی در معانی مقصود ایجاد نمی‌کند و معنای مراد معصوم را منتقل می‌نماید.۵
نکته: بحث نقل به معنا مربوط به دوره قبل از تدوین و کتابت رسمی احادیث در مجموعههایی که تا امروز به جای مانده است، مطرح است؛ زیرا پس از این دوره اگر نقل به معنا جایز باشد، باز هم نقلها نمی‌توانند مبنا و مرجع قرار بگیرند، بلکه باید سراغ مصدر مکتوب رفت و آن را معیار قرار داد.
2. پیامد معناشناختی نقل به معنا
نقل کردن معنای یک سخن، بدون حفظ تمامی الفاظ آن، هر چند مورد پذیرش عقلا است و بسیاری از رفتارها و گفتارهای اجتماعی بر آن استوار شده است، اما طبیعی است که امکان دارد در هنگام نقل معنای یک گزاره، در دلالت متن و یا مدلول آن تبدیل و تغییری رخ دهد. این نکته فارغ از نقیصه حذف حلاوتها و ظرافتهای ادبی یک کلام است که به ویژه در سخنان شیوای معصومان علیهم السلام می‌تواند تأثیرهای شگرفی در مخاطبان ایجاد نماید.
از آنجا که در هنگام نقل به معنا از سویی فهم راوی از متن اولیه حدیث در نقل او تأثیر گذار است و از سوی دیگر، امکان دارد سخنان او در الفاظ با سخن معصوم هماهنگ نباشد، نقل به معنا گاه موجب تشویش و اضطراب در متن حیث
1.. مطارح الانظار، ص۲۵۲؛ المرتقی الی الفقه الارقی، ج۱، ص۲۳۳.
2. ر.ک. الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، ص۳۰۹.
3.معالم الدین و ملاذ المجتهدین، ص۲۱۲.
4.تدوین السنة الشریفة، ص۵۰۷.
5.معارج الاصول، ص۱۵۳؛ دراسات فی علم الدرایة، ص۱۹۰؛ نیز ر.ک: بحار الانوار، ج۲، ص۱۶۳- ۱۶۴.
