د ـ مبادى اخلاقى ، مانند : بُخل ، بداخلاقى ، بدگمانى ، خودبينى ، غرور ، حسد و نفاق . ^۱
ه ـ مبادى عملى ، مانند : مشروبخوارى ، قماربازى ، خبرچينى ، زراندوزى ^۲ و ... . امّا در يك ريشه يابى دقيق و عميق ، به اين نتيجه مى رسيم كه ريشه اصلى بيمارى بغض و دشمنى ، خودبينى و خودخواهى است . بى ترديد ، همه آنچه به عنوان عوامل و مبادى بغض بدان ها اشاره شد و همه جنگ ها ، خونريزى ها و مفاسد فرهنگى و اجتماعى ناشى از آنها ، بلكه همه رذائل اخلاقى و عملى ، ريشه در خودخواهى دارند .
امام خمينى قدس سره در اين باره ، خطاب به فرزندش ، خودخواهى را اصلِ اصول فتنه مى نامد :
فرزندم! از خودخواهى و خودبينى به در آى ، كه اين ، ارث شيطان است كه به واسطه خودبينى و خودخواهى ، از امر خداى تعالى به خضوع براى ولى و صفىّ او ـ جلّ و علا ـ سر باز زد ، و بدان كه تمام گرفتارى هاى بنى آدم ، از اين ارث شيطانى است كه اصلِ اُصولِ فتنه است . ^۳

درمان بيمارى بُغض

با عنايت به آنچه در ريشه يابى اين بيمارى گذشت ، مشخّص مى گردد كه درمانِ اساسىِ آن ، جهاد اكبر و مبارزه با خودبينى و خودخواهى است و از اين رو ، آنچه

«بر حذر داشتن از دشمنى با اينان» ، در فصل دوم ، آمده است . ^۱
اكنون بايد ديد كه ريشه اصلى اين بيمارى چيست؟ و چگونه مى توان آن را درمان كرد؟

ريشه اصلى بيمارى بغض

در فصل سوم ، عوامل مختلفى به عنوان عوامل مؤثّر در پديد آمدن خصلت بُغض و دشمنى و كينه توزى ، مطرح شده اند . اين عوامل را به چند دسته مى توان تقسيم كرد :

1 . عوامل بيرونى

دسته اوّل ، عبارت است از عواملى كه خارج از وجود انسان ، موجب پديد آمدن بيمارى بغض مى گردند ؛ مانند شياطينِ جنّ و انس ^۲ كه با تحريك كردن انسان نسبت به كارهايى كه موجب كينه و عداوت مى شود ، مردم را به دشمنى وادار مى نمايند .

2 . عوامل درونى

اين عوامل نيز به شرح زير ، قابل دسته بندى هستند :
الف ـ مبادى روانى ، مانند : عدم هماهنگى روحى . ^۳
ب ـ مبادى معرفتى ، مانند : نادانى و سفاهت . ^۴
ج ـ مبادى اعتقادى ، مانند : كفر . ^۵