در احاديث نيز به پيروى از قرآن ، كلمه بركت ، كاربرد فراوانى دارد . در اين بخش از قرآن و حديث ، پس از اشاره به اصل و اساس همه بركات جهان هستى ، در فصل يكم ، عوامل بركت جامعه ، عمر و خانه ، در سه فصل ، گزارش مى شوند .
همچنين اخلاق و رفتارهايى كه موجب بركت زندگى اند ، انسان ها ، حيوانات ، مكان ها ، زمان ها ، خوردنى ها ، آشاميدنى ها و شغل هاى بابركت ، در نُه فصل ، معرّفى مى گردند .
در ادامه ، نقش شمارى از اذكار ، عبادات و دعاها ، در پديد آمدن بركت و نيز نمونه هايى از بركات دعا ، در دو فصل ، بيان مى شود و در پايان ، آنچه موجب زوال بركت در زندگى مى گردد و به تيره روزى انسان مى انجامد ، گزارش مى گردد .
امّا پيش از مراجعه به متن آيات و احاديث مرتبط با عناوينى كه بِدانها اشاره شد ، توجّه به اين نكات ، سودمند است :

1 . مبارك مطلق

نخستين نكته اى كه در قرآن و احاديث بِدان اشاره شده ، اين است كه مبدأ همه بركات جهان هستى ، ذات مقدّس حق تعالى است . اوست كه همه بركات را پديد و فرود آورده و رحمت و بركتش ، همه چيز را فرا گرفته است . از اين رو ، مباركِ مطلق (بى قيد و شرط) ، خداست و «مبارك» ، يكى از صفات بارى تعالى است و همه آفريده ها ، چه بدانند و چه ندانند ، چه بخواهند يا نخواهند ، به اندازه ظرفيت و شايستگىِ خود ، از بركات الهى ، برخوردارند .

2 . پيوند عوامل مادّى و معنوى بركت

در بررسى عوامل بركت از نگاه قرآن و حديث ، نخستين نكته اى كه جلب توجّه

غير اوست ... و «بارِك عَلى مُحَمَّدٍ وَ عَلى آلِ مُحَمَّدٍ» ، يعنى : آنچه از كرامت و شرافت كه بر محمّد و خاندان محمّد داده اى ، براى او و خاندانش ثابت و ماندگار بدار ... . زَجّاج ، گفته است : «تَبارَكَ» ، بر اساس سخن اهل لغت ، صيغه تَفاعُلِ كلمه بركت است ... و ابن عبّاس ، روايت كرده است كه : معناى بركت ، فراوانى در هر خيرى است .
و در مفردات ألفاظ القرآن آمده :
أصلُ البَرْكِ صَدرُ البَعيرِ وإن استعمل فى غيره ، ويُقالُ لَهُ : بِرْكَةٌ ، وبَرَكَ البَعيرُ : ألقى بَرْكَهُ ، وَاعتُبِرَ مِنهُ مَعنَى اللُّزومِ ... وَالبَرَكَةُ ثُبوتُ الخَيرِ الإِلهِىِّ فِى الشَّى ءِ . ¹ اصل «بَرْك» ، سينه شتر است ، اگر چه در جز آن هم استعمال شده است و به آن (سينه شتر) ، بِرْكه نيز مى گويند . «بَرَكَ البَعيرُ» ، يعنى : شتر ، سينه اش را بر زمين قرار داد . از همين معنا ، لزوم و هميشگى در نظر گرفته شده است ... و بركت ، به معناى ثبات و دوام داشتن خير خدا در چيزى است .
بنا بر اين ، خير (خوبى) ، اگر با دو ويژگى همراه باشد ، بركت ناميده مى شود : يكى ، كثرت و فراوانى ؛ و ديگرى ، ثبات و دوام . براى مثال ، نسل بابركت ، به معناى كثرت و دوام فرزندان نيكْ سيرت است ، يا عمر بابركت ، زندگى همراه با خير فراوانى است كه آثار آن ، پايدار مى ماند .

بركت ، در قرآن و حديث

كلمه «بركت» ، در قرآن و حديث ، دقيقا در همان معناى لغوى ، يعنى خير فراوان و بادوام به كار رفته است . در قرآن ، اين كلمه و مشتقّات آن ، سى و سه بار در باره آفريدگار جهان ، قرآن ، فرشتگان ، انبيا ، انسان ، آسمان ، زمين ، كعبه ، آب باران و... به كار رفته است .