را فراوان بر شما ، فرو مى ريزد ، و شما را با اموال و فرزندان ، يارى مى رساند و برايتان ، باغ هايى قرار مى دهد و برايتان ، نهرهايى قرار مى دهد» .
افزون بر اين ، «بركت» ، شكوفايى اقتصادى و توسعه پايدارِ جامعه انسانى ، با ارزش هاى اعتقادى ، اخلاقى و عملى ، همراه است و بدون اين همراهى ، بركات مادّى هم دوام نخواهند داشت. ¹

3 . جوشش بركات معنوى از درون بركات مادّى

نكته بسيار مهمّ ديگر ، اين است كه از نگاه اسلام ، نه تنها ارزش هاى معنوى ، در بركات مادّى و توسعه پايدار اقتصادى و تداوم آن تأثير دارند ، بلكه عكس آن نيز درست است؛ يعنى بركات مادّى در چارچوب ره نمودهاى اسلامى ، موجب تقويت و شكوفايى ارزش ها و بركات معنوى مى گردند .
اصولاً در برنامه ريزى اسلام براى تكامل انسان و جامعه انسانى ، تكامل معنوى از توسعه مادّى جدا نيست . از اين رو ، در فصل سوم اين مَدخَل ، بركات مادّى ، در كنار بركات معنوى مطرح شده اند؛ چرا كه بركات مادّى ، از درون بركات معنوى مى جوشند و بركات معنوى از متن بركات مادّى پديد مى آيند .
از يك سو ، قرآن تأكيد دارد كه اگر ايمان و پروامندى در جامعه فراگير شود ، بركات الهى از آسمان و زمين ، مردم را فرا خواهند گرفت و جامعه بشرى ، شاهد بركات همه جانبه مادّى و توسعه اقتصادى بيش از حدّ تصوّر ، خواهد بود . متون اسلامى صراحت دارند كه كارهايى مانند: نماز ، حج و دعا ، در بركات مادّى و توسعه اقتصادى نقش دارند .

مى كند ، اين است كه در متون اسلامى ، عوامل معنوى بركت ، در كنار اسباب مادّى آن ، قرار دارند . احاديث ما ، از يك سو : پروا ، عبادت ، طهارت ، دعا ، نماز ، حج ، استغفار و مانند اينها را مبادى (زمينه هاى) بركت و توسعه در زندگى معرّفى مى كنند و از سوى ديگر ، دامدارى ، كشاورزى ، تجارت و كار را پشتوانه و مايه بركت و توسعه مى دانند .
آنچه از همجوارى اين دو دسته از عوامل بر مى آيد ، اين است كه در جهان بينى اسلامى ، اعتقاد به تأثير معنويّت در خير و بركت و توسعه و شكوفايى مادّى ، به معناى نفىِ اسباب مادّى يا كم رنگ كردن نقش آنها در توسعه نيست ؛ بلكه بدين معناست كه اسلام ، علاوه بر عوامل مادّىِ شناخته شده براى توسعه ، عوامل ناشناخته و نامرئى ديگرى را هم مؤثّر مى داند و معتقد است كه باورهاى صحيح دينى ، اخلاق شايسته و اعمال نيكو نيز در شكوفايى و توسعه اقتصادى جامعه، نقش دارند .
قرآن كريم ، در اين باره تصريح مى كند كه :
«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَْرْضِ . ¹
اگر اهل آبادى ها ايمان مى آوردند و پروا مى ورزيدند ، بركت هايى را از آسمان و زمين ، بر آنان مى گشاديم» .
خداوند ، در آيه ديگرى ، از قول نوح عليه السلام مى فرمايد :
«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا يُرْسِلِ السَّمَآءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَ يُمْدِدْكُم بِأَمْوَالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَل لَّكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَارًا . ²
پس گفتم: از پروردگارتان ، آمرزش بخواهيد ، كه او آمرزنده است . باران آسمان