باطنى» ، و از بيرون ، «وحى» داده شده تا وى به يارى آنها ، راه كمالش را بپيمايد .
به عبارت ديگر ، آنچه در آسمان و زمين است ، در اختيار انسان قرار داده شده تا وى از بركات آنها براى تكامل خويش و رساندن خود به مقصد (انسانيّت ، كمال مطلق و لقاى خداوند) بهره بگيرد. به گفته حافظ شيرازى:
اى دل! به كوى عشق ، گذارى نمى كنى!اسباب جمع دارى و كارى نمى كنى!
ميدان به كام خاطر و گويى نمى زنى!بازى چنين به دست و شكارى نمى كنى!
بنا بر اين ، همه ارزش هاى اعتقادى ، اخلاقى و عملى ، و همه آنچه در زمين و آسمان در اختيار انسان است ، داراى «خير» و «بركت» هستند و اگر در متون اسلامى ، تنها شمارى از صفات و كارهاى نيكو ، «خير» شمرده شده اند ، يا تعدادى از مكان ها ، زمان ها ، حيوانات ، نباتات ، غذاها و آب ها ، مبارك (داراى بركت) به شمار آمده اند ، به آن معنا نيست كه ساير صفاتِ نيكو و كارهاى پسنديده ، يا ساير مكان ها و زمان ها و... ، بدون بركت اند ؛ بلكه مقصود ، آن است كه اين موارد ، بيش از ساير موارد ، از «بركت» برخوردارند .
5 . نقش ضدّ ارزش ها در رفتن بركت
همان گونه كه ارزش هاى اعتقادى ، اخلاقى و عملى در به وجود آمدن «خير» و «بركت» مؤثّرند ، ضدّ ارزش ها نيز در از بين رفتن «خير» و «بركت» نقش دارند؛ ليكن شمارى از ضدّ ارزش ها هستند كه تأثير و نقش بيشترى در از بين رفتن «خير» و «بركت» دارند؛ مانند: سوء نيّت ، خيانت ، شرابخوارى ، ظلم ، زنا ، و ترك امر به معروف و نهى از منكر ، كه به طور مشروح ، در فصل شانزدهم خواهند آمد .
