1.. قارْچ ، در ميان رُستنى‏ها به گياهى گفته مى‏شود كه ريشه و برگ و گل ندارد و فاقد سبزينه (كُلروفيل) است . شكلش معمولاً چترى است و غالبا در جاهاى مرطوب و يا در تنه درختان مى‏رويد (فرهنگ فارسى عميد) . بسيارى از قارچ‏هاى گوشتدار ـ كه داراى چتر و پايه هستند ـ سمّى و غير خوراكى اند؛ امّا قارچ‏هاى دودى ـ كه كروى و بدون پايه‏اند ـ هيچ يك سمّى نيستند (دائرة المعارف فارسى) .

2.. اشاره است به آيه شريف : «وَ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوَى» (بقره : آيه ۵۷) .

3.. مادر او ، زينب (دختر پيامبر خدا) بود . امير مؤمنان عليه السلام به توصيه فاطمه عليهاالسلام با او ازدواج كرد . در برخى روايات است كه امام على عليه السلام ، محمّد اوسط را از او داشته است (ر . ك: دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام : ج ۱ ص ۱۴۷) .

4.. ترجمه اين كلمه ، بر اساس متن بحار الأنوار ـ كه صحيح تر است ـ انجام گرفته است .

5.. مقصود ، شكر خاصّى است كه در آن عصر ، مصرف داشته است و احتمالاً همان است كه امروزه ، اطبّاى سنّتى ، آن را «طَبَرزد» مى‏نامند (ر .ك : دائرة المعارف طبّ اسلامى ، نورانى : ج ۵ ، بحار الأنوار : ج ۵۹ ص ۲۹۷ «السكر و أنواعه و فوائده») .

1.الكافي : ج ۶ ص ۳۷۰ ح ۲ ، المحاسن : ج ۲ ص ۳۳۵ ح ۲۱۵۰ كلاهما عن عبد الرحمن بن زيد عن الإمام الصادق عليه السلام ، طبّ الأئمّة لابني بسطام : ص ۸۲ عن جابر بن يزيد الجعفي عن الإمام الباقر عن أبيه عن جدّه عليهم السلام عنه صلى الله عليه و آله ، بحارالأنوار : ج ۶۲ ص ۲۰۸ ح ۳ ؛ صحيح البخاري : ج ۴ ص ۱۶۲۷ ح ۴۲۰۸ وص ۱۷۰۰ ح ۴۳۶۳ وج ۵ ص ۲۱۵۹ ح ۵۳۸۱ كلّها عن سعيد بن زيد ، سنن ابن ماجة : ج ۲ ص ۱۱۴۲ ح ۳۴۵۳ عن أبي سعيد الخدري وجابر وليس في الأربعة الأخيرة «والمنّ من الجنّة» ، كنزالعمّال : ج ۱۰ ص ۵۰ ح ۲۸۳۰۸ .

2.المحاسن : ج ۲ ص ۳۳۵ ح ۲۱۴۹ عن إبراهيم بن عليّ الرافعي عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحارالأنوار : ج ۶۶ ص ۲۳۲ ح ۳ .

3.هي اُمامة بنت أبي العاص واُمّها زينب بنت رسول اللّه صلى الله عليه و آله ، تزوّجها أمير المؤمنين عليه السلام بوصيّة فاطمة عليهاالسلام ، وروي في بعض الروايات أنّ الإمام أنجبها محمّدا الأوسط (موسوعة الإمام عليّ بن أبي طالب عليه السلام : ج ۱ ص ۱۱۰) .

4.هكذا في الكافي و المحاسن المطبوع، وفي بحار الأنوار وبعض نسخ المحاسن : «فاُتي بقثّاء»، والظاهر أنّه الصواب .

5.الكافي : ج ۶ ص ۳۶۹ ح ۱ ، المحاسن : ج ۲ ص ۳۳۵ ح ۲۱۵۱ ، بحارالأنوار : ج ۶۶ ص ۲۳۲ ح ۵ .

6.الكافي : ج ۶ ص ۳۳۳ ح ۷ ، بحارالأنوار : ج ۶۶ ص ۲۹۸ ح ۳ .