83
دانشنامه قرآن و حديث 12

اَوتاد ، در لغت

واژه «اَوتاد» ، جمع «وَتَد» ، به معناى ميخ است ؛ ولى برخى از لغت شناسان ، وَتَد را ضخيم تر از ميخ مى دانند . شيخ طوسى ، در التبيان فى تفسير القرآن ، آورده :
وَتَد ، همان ميخ است ؛ امّا سخت تر از آن است . به همين جهت ، گفته مى شود : ميخ هاى رنج ، وقتى كوبيده مى شوند ، گويى از جهت سختى و كوبيدن ، ميخ هاى آهنين هستند ، و اگر سخت شود ، بر آن وَتَد گفته مى شود . از همين روست كه كوه ها را به ميخ هاى زمين ، دانسته اند ؛ زيرا با سختى و استوارى اى كه دارند ، زمين را از لغزش ، باز مى دارند . ۱
اين تفاوت را از تفسير وتد ، به «ما يرزّ فى الحائط أو الأرض» ، يعنى : ميخى كه در ديوار يا زمين مى كوبند ، ۲ نيز مى توان استفاده نمود .

اَقطاب ، در لغت

واژه «اَقطاب» ، جمع «قُطب» ، ميله آهنى ثابت در سنگ زيرين آسياست كه سنگ رويى آسيا ، به دور آن مى چرخد . در لسان العرب ، آمده :
القُطْبُ وَ القَطْبُ وَ القِطْبُ وَ القُطُبُ : الحَديدَةُ القائِمَةُ الَّتى تَدورُ عَلَيهَا الرَّحى... وَ الجَمعُ أقْطابٌ وَ قُطوبٌ .۳قُطْب و قَطْب و قِطب و قُطُب : ميله سنگ آسياست ... و جمع آن ، «اَقطاب» و «قطوب» است .
با تأمّل در معناى لغوى واژه هاى «اَبدال» ، «اَوتاد» و «اَقطاب» ، معلوم مى شود كه اين الفاظ ، هيچ گونه بار مثبت و يا منفىِ فرهنگى ندارند . آرى! اگر به نحو استعاره بر

1.. التبيان فى تفسير القرآن : ج ۱۰ ص ۲۳۹ .

2.. ر .ك : لسان العرب : ج ۳ ص ۴۴۴ ، تاج العروس : ج ۵ ص ۲۹۱ مادّه «وتد» .

3.. لسان العرب : ج ۱ ص ۶۸۱ مادّه «قطب» .


دانشنامه قرآن و حديث 12
82

درآمد

ابدال ، در لغت

واژه «اَبدال» ، جمع «بَدَل» ، «بِدْل» و «بديل» ، ۱ از ريشه «بدل» به معناى جاى گزين كردن چيزى به جاى چيزى ديگر ، و نيز به معناى دگرگون نمودن شكل چيزى به شكلى ديگر است . ابن فارِس ، در اين باره مى گويد :
الباءُ وَ الدّالُ وَ اللّامُ أصلٌ واحِدٌ ، وَ هُوَ قِيامُ الشَّى ءِ مَقامَ الشَّى ءِ الذّاهِبِ .۲با و دال و لام (بدل) ، يك اصل دارد و آن ، قرار گرفتن چيزى به جاى چيزِ رفته است .
نيز اَزْهرى مى گويد :
قالَ أبُو العَبّاسِ : وَ حَقيقَتُهُ أنَّ التَّبديلَ تَغييرُ الصّورَةِ إلى صورَةٍ اُخرى وَ الجَوهَرَةُ بِعَينِها .۳ابو العبّاس گفته : حقيقت بدل ، اين است كه صورت آن ، به صورت ديگرى در آيد؛ ولى جوهر آن به حالت اصلى بماند .

1.. لسان العرب : ج ۱۱ ص ۴۸ مادّه «بدل» .

2.. معجم مقاييس اللغة : ج ۱ ص ۲۱۰ مادّه «بدل» .

3.. تهذيب اللغة : ج ۱ ص ۲۹۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 12
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛برنجکار،رضا؛خوش نصيب،مرتضي؛موسوي،رسول؛افقي،رسول؛طباطبايي،محمود؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا؛آرياني،جعفر؛مرادي،محمّد
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 194193
صفحه از 587
پرینت  ارسال به