به آن تصریح کرده و گفتهاند که هر گونه خبر شخصی را که کسی مطرح میکند و میان او و دیگری گفته میشود و علنی و عمومی نشده، مشمول این حکم است؛ مانند مکالمات تلفنی و نامهنگاری.۱
سرانجام، اینکه میتوان از مجموع قیدهای یاد شده در روایتها و دلیل لُبّی، به دست میآید که منظور از «مجلسها» آن دست از همنشینیهایی است که در آنها حرفهایی غیر قابل بازگویی برای غیر اهل آن مجلس گفته میشود و قراینی بر آن وجود دارد و کاربرد «مجلس» در این روایتها، موضوعیت ندارد، و منظور تنها مکانی شناخته شده که در آن با دیگران بنشینی و حرف بزنی نیست، و همانگونه از رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ نقل است، هر گونه خبری که انسان از کسی دارد۲ و او راضی به پخش آن نیست.
2. امانت
امانت از ریشه امن است که در اصل به معنای آرامش روان آدمی و نبود نگرانی و ترس است. امن و امان و امانت مصدر هستند. امانت به چیزی گفته میشود که انسان به حفظ و نگهداشت آن اطمینان دارد و جای آن را امن میداند.۳ اما اینکه منظور از امانت در روایت چیست، چندین احتمال در باره آن ذکر شده است:
الف. مطلق آنچه در مجلس میگذرد؛ اعم از عمل و قول.۴ حدیث نخست، به صورت مطلق است و هر گونه مجلسی و هر کُنشی را اعم از حرف و عمل از همنشین یک جلسه، شامل میشود.
ب. منکرها. امانت مطرح شده در خبر، نه هر گونه امانت، که منکرهایی دانسته شدهاند که در مجالس مطرح میشوند و نباید آنها را افشا کرد. مناوی این سخن را در باره خانواده از قول قاضی نقل کرده که گفته:
انسان مؤمن وقتی میبیند اعضای خانوادهاش در مجلسی مرتکب خطایی میشوند، شایسته است عیبشان را بپوشاند و آنچه میبیند اشاعه ندهد، مگر در صورتی که یکی از سه مورد استثنای حدیث باشد که مخفی کردنش زیان بزرگی دارد.
1.. الفقه و المسائل الطبیة، ص۱۹۴.
2.. مسند احمد، ج۳، ص۳۲۵.
3.. المفردات فی غریب القرآن، مادۀ امن.
4.. شرح اصول الکافی، ج۱۱، ص۱۳۴.