آن حکم کنیم. بدون تعیین این معیار، عملاً هیچ‌گونه نظام و فلسفه‌ای برای اخلاق باقی نمی‌ماند و ارزش‌های اخلاقی به بافته‌هایی سلیقه‌ای و بی‌مبنا تبدیل می‌شود که با توهم و تناقض همراه خواهد بود. بر این اساس، مهم‌ترین پرسش در فلسفه اخلاق، این است که کدام رفتار اخلاقی است؟ پاسخی که هر یک از مکاتب به این پرسش می‌دهد، نظریه‌ای هنجاری نامیده می‌شود و مبنایی را برای پرداختن به سایر مسائل فلسفه اخلاق ایجاد می‌کند. مسائلی چون نسبیت و اطلاق گزاره‌های اخلاقی، رابطه اخلاق با دیگر معارف بشری و رابطه اخلاق با دین، همچون شاخ و برگ‌هایی است که بر پیکره اخلاق هنجاری می‌روید.
برای شناخت دیدگاه اسلام در عرصه اخلاق، باید در نخستین گام، معیار فعل اخلاقی را در این نظام فکری شناسایی کرد. در این نوشتار بنا داریم با تکیه بر احادیث کتاب ایمان و کفر از مجموعه ارزشمند الکافی، معیار مشخصی را که مورد قبول و تأیید پیشوایان این دین آسمانی باشد به دست آوریم. انتخاب کتاب کافی برای چارچوب این تحقیق به دلیل اهمیت و اعتبار بالای این جامع حدیثی است. به تصریح دانشمندان و حدیث شناسان بزرگ، کافی معتبرترین، کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب حدیثی شیعه است۱ و هیچ کتاب یا اصل حدیثی دقت و مزایای این کتاب شریف را ندارد.۲ یکی از کتاب‌های هشت‌گانه بخش اصول الکافی، کتاب ایمان و کفر است که بیش از ۱۶۰۰ حدیث مرتبط با مسائل اخلاقی و تربیتی را در قالب ۲۰۹ باب در خود جای داده است. بر این اساس، با انتخاب معتبرترین جامع حدیثی اسلامی و مبنا قرار دادن بخش احادیث اخلاقی و تربیتی آن، چارچوب مناسبی برای بررسی دیدگاه پیشوایان دین و معلمان و مفسران معصوم قرآن در اختیار داریم.
۱. مروری بر دیدگاه‌ها
از آنجا که موضوع اخلاق و مبانی آن از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و دانشمندان بوده، بررسی دیدگاه‌ها در باره معیار اصلی اخلاق، نیازمند مطالعه نحله‌های فکری گوناگون در تاریخ فلسفه است. طبعاً شناسایی و استقصای تمامی دیدگاه‌های مطرح شده در این زمینه در مجال و مقصود این نوشتار نمی‌گنجد و ناچاریم به بیان اجمالی مهم‌ترین
1.. ملا محسن، الوافی، ج۱، ص۵.
2.. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج۱، ص۳.
