تحلیل روانشناختی طبقه‌بندی ارتباطات فردی در احادیثِ انواع دوستان - صفحه 63

تحقیقات فراوانی قرار گرفته است که شروع رابطه و نیز تداوم ارتباطات بر اساس درک شخص از مشابهت در نگرش‌ها است. عمده‌ترین دلیل این امر نیز آن است که نگرش‌های مشابه عواطف مثبت و احساس ایمنی را برمی‌انگیزاند و نگرش‌های غیرمتشابه، عواطف منفی و احساس ناایمنی را. این امر در روایات کتاب «دوستی در قرآن و حدیث» به شدت مورد تأکید قرار گرفته است و حتی به نوعی قرابت ارواح در پیش از دنیا نسبت داده می‌شود. این روایات در فصل سومِ بخش دوم کتاب با عنوان تناسب الارواح (سازگاری جان‌ها) آمده است.

نگرش‌ها را می‌توان بر حسب نیرومندی و شدت و ضعف نیز تقسیم‌بندی کرد. نگرش‌های نیرومند، رفتار و عاطفه نیرومندتری را می‌خوانند. نکته بسیار مهم آن است که هم ملاک نیرومندی نگرش‌ها و هم شباهت آنها بر اساس ادراک فرد بر اساس تجربه‌های شخصی و یا یادگیری و مشاهده است. این نکته در حدیث به‌ خوبی مورد توجه قرار گرفته است. از همین‌رو، تقسیم‌بندی ارتباطات با توجه به شدت نگرش‌ها بر اساس نزدیکی به تجربه شخصی صورت گرفته است:

▪ «دوست» و «دشمن» خودِ انسان به خاطر نزدیکی/دوری شدید با تجربه‌ شخصی، نگرش‌ها و در نتیجه ارزشیابی و رفتار و عاطفه نیرومندتری را بر‌می‌انگیزانند.

▪ «دوست دوست» و «دشمن دوست» نیز با یک واسطه به تجربه شخصی نزدیک‌‌اند و به‌همین خاطر، نگرش‌ها و ارزشیابی و عواطف و رفتار در آن‌ها نیرومند است.

▪ اما در قسمت سوم (دشمن دشمن و دوست دشمن) تجربه شخصی واسطه‌های بیشتری می‌خورد و از این ‌رو، نگرش‌ها و عمل و عاطفه در آن نسبت به گروه اول و دوم شدت کمتری دارد. بنا بر این:

صفحه از 80