۱. یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ عَدُوی وَ عَدُوَّکُمْ «أَوْلِیَآءَ» تُلْقُونَ إِلَیْهِم «بِالْمَوَدَّةِ» وَ قَدْ کَفَرُواْ بِمَا جَآءَکُم مّنَ الْحَقّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَن تُؤْمِنُواْ بِاللَّهِ رَبّکُمْ إِن کُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَدًا فی سَبِیلی وَ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتی تُسِرُّونَ إِلَیْهِم «بِالْمَوَدَّةِ» وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَآ أَخْفَیْتُمْ وَ مَآ أَعْلَنتُمْ وَ مَن یَفْعَلْهُ مِنکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَآءَ السَّبِیلِ.^۱
۲. لَّا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ «یُوَآدُّونَ» مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ و وَ لَوْ کَانُواْ ءَابَآءَهُمْ ‏أَوْ أَبْنَآءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمُ الْاءِیمَنَ وَ أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مّنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّتٍ تَجْری مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِینَ فِیهَا رَضی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ أُوْلَئکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.^۲
۳. لَّا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَفِرِینَ «أَوْلِیَآءَ» مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فی شی‏ءٍ إِلَّا أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَ یُحَذّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلی اللَّهِ الْمَصِیرُ.^۳

و یا سوره آل عمران، آیه 118 و 119 و سوره بقره، آیه 165.

این نهی در قرآن و روایات پیامبر شدت بیشتری دارد که بنا بر یک فرضیه می‌تواند حاکی از این باشد که به ‌خاطر شکل‌گیری هویت جامعه اسلامی در صدر اسلام، این تفکیک وجوب بسیاری داشته و حتی این سخت‌گیری نسبت به متدینان ادیان دیگر نیز وجود داشته است؛ اما هر چقدر که هویت جامعه اسلامی تثبیت بیشتری می‌یابد، خطوط قرمز انعطاف بیشتری می‌یابند؛ چنان که به تدریج، حتی کافر ذمی در جامعه پذیرش می‌یابد و حقوق او نیز مورد احترام قرار می‌گیرد. این نکته را از این آیه نیز می‌توان به صراحت فهمید:

لَّایَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَتِلُوکُمْ فی الدّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مّن دِیَرِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُواْ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ * إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَتَلُوکُمْ فی الدّینِ وَأَخْرَجُوکُم مّن دِیَرِکُمْ وَظَهَرُواْ عَلی إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئكَ هُم الظَّلِمُونَ.^۴

چنان که مضمونی از این نکته را در روایات اهل‌بیت نیز _ که در کوران شکل‌گیری نهاد اجتماعی شیعی زندگی می‌کردند _ می‌توان در رابطه با غیر شیعیان دید.

دوم. تفکیک دسته سوم و چهارم کار بسیار مشکلی است و نمی‌توان به راحتی روایات آشکار بر این مضمون یافت. این تقسیم‌بندی ابداعی بوده و تنها برای آسانی فهم است. بنا بر این، نوع سوم و چهارم را می‌توان به عنوان هم‌زیستی خلاصه نمود. اما آنچه در احادیث