نگاهی به سازوکار ثواب و عقاب الهی - صفحه 92

می‌شود؛ بدون این که از نامه عمل آنان چیزی کسر شود.۱ در همین باره، حدیث مشهورِ
«برتری جوهر قلم عالمان بر خون شهیدان»۲
قابل توجه است که تصریح دارد به هنگام سنجش اعمال، در روز قیامت، مشخص می‌گردد که وزن جوهر قلم عالم به مراتب سنگین‌تر از وزن خون شهیدان است. این بدان معناست که ثمرات نوشته‌ها و گفته‌های عالمان به خاطر هدایت‌گری توده مردم و اثر فوق العاده آن، نسبت به خون شهید _ که خود دارای اثرات فراوانی در اجتماع است _ بیشتر است و بر آن ترجیح داده می‌شود.

در باره اثر عمل وابستگان به این سه دسته نیز آیه سی‌ام سوره احزاب دلالت روشنی دارد؛ آنجا که به زنان پیامبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ هشدار می‌دهد که مراقب رفتار خود باشند؛ چرا که آنان با سایر زنان فرق دارند و عملشان به خاطر تأثیرگذاری بیشتر، ثواب و کیفری مضاعف دارد. در روایتی از امام سجاد _ علیه السلام _ نیز نقل شده این قاعده به زنان پیامبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ اختصاص ندارد و شامل خاندان و ذریه ایشان نیز می‌شود.۳ بدیهی است عمل این گروه‌ها، به جهت اثرپذیری توده مردم از آنان، باعث ترویج تبعی یک عملِنیک یا بد و افزایش وقوع خارجی آن عمل می‌گردد و طبیعی است که پاداش و عقاب آن نیز افزایش یابد.

ب. نقش اثرگذاری در اثرگذاران

گذشت که برخی به خاطر پایگاه اجتماعی خود بیش از سایرین در اجتماع نقش آفرین‌اند و تصمیمات و اعمال آنان در سرنوشت جامعه و نهادینه شدن ارزش‌ها یا ضد ارزش‌ها، اثر گذار است. نمونه بارز این عنوان، تأثیر گذاری در حاکمان است که جامعه را مدیریت می‌کنند و اگر متمایل به خیر یا شر شوند، بخش عظیمی از جامعه نیز به تبع آنان، چنین خواهند کرد. در برخی از روایات گوشزد شده که اگر کسی در این گروه تأثیر بگذارد و بدین وسیله آنان را اصلاح کند و زمینه اصلاح جامعه را فراهم کند، اجر او همسنگ اعمال صالح تمام جنّیان و انسیان است. این اجر عظیم برای کسی است که نزد حاکم ستمگر برود و او را به تقوای خدا فرمان دهد و موعظه‏اش کند و [از عذاب و خشم خدا]

1.. الكافی، ج‏۱، ص‏۳۵ح‏۴؛ المحاسن، ج‏۱، ص‏۹۶، ح‏۶۰؛ بحار الأنوار، ج‏۲، ص‏۱۹، ح‏۵۳.

2.. الامام الصادق _ علیه السلام _ : إذا كان یوم القیامة جمع الله _ عزَّ و جلَّ _ النَّاس فی صعیدٍ واحدٍ و وضعت الموازین، فتوزن دماء الشُّهداء مع مداد العلماء، فیرجَّح مداد العلماء علی دماء الشُّهداء (کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۹۹، ح۵۸۵۳).

3. لِمُحْسِنِنَا كِفْلَانِ‏ مِنَ الْأَجْرِ وَ لِمُسِیئِنَا ضِعْفَانِ مِنَ الْعَذَابِ (معانی الأخبار، ص۱۰۶، ح۱؛ بحار الأنوار، ج۹۶، ص۲۲۱، ح۱۴).

صفحه از 103