نجات دهد یا فرد عادی را، انتظار عقلا این است که اولی را نجات دهد و در این صورت، قدردانی و پاداش‌دهی، به مراتب، بیشتر از حالتِ نجاتِ دومی است.
9. جایگاه ایمان در نظام جزا
یکی از امور نقش آفرین در پذیرش عمل صالح و استحقاق پاداش اخروی، ایمان است و بدون آن، عمل وزن و ارزشی ندارد. قرآن کریم در داستان قربانی فرزندان آدم تصریح دارد که خداوند فقط عمل متقین را می‌پذیرد:
إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ الْمُتَّقینَ.۱
در برخی آیات دیگر نیز وقتی سخن از پاداش‌دهی به عمل صالح به میان می‌آید با قید «وَ هُوَ مُؤْمِنٌ» تأکید دارد که ایمان شرط پذیرش عمل و اعطای ثواب بدان است.۲ چنان که در بسیاری از آیات نیز تعبیر «آنان که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، بهشت نصیبشان خواهد شد» آمده است؛ مانند آیه:
وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ.۳
در این گونه آیات نیز، تقدم ایمان بر عمل صالح گوشزد شده است و این که عمل صالح، پس از ایمان آوردن باعث بهشتی شدن فرد می‌شود و این دو در کنار هم سعادت اخروی را رقم می‌زنند. در منابع روایی نیز این شرط مورد توجه قرار گرفته است؛ چنان که وقتی از امام صادق _ علیه السلام _ می‌پرسند آیا پاداش اخروی اعمال، شامل غیر مؤمنین نیز می‌شود ؟ امام پاسخ می‌دهند: خیر.۴
این جایگاه ایمان از آن روست که اقدام به عمل، پس از شناخت و گرویدن به حق صورت گرفته و عمل در به دنبال طاعت پروردگار و بندگی اوست و این ارزش بندگی است که به عمل ارزش افزون‌تر داده و آن را گران‌بها ساخته است. با توجه به آنچه گفتیم، ارزشمندی ایمان و جایگاه آن، مرهون طاعت است و نپذیرفتن عمل از غیر مؤمنین بدین خاطر است که آنان در امور کلی‌تر اهل اطاعت و پذیرش حق نبوده‌اند و عمل آنان به گونه‌ای در گرو نافرمانی فراتری است. باید توجه داشت که ثواب مضاعف عمل در اثر
1.. سوره مائده، آیه ۲۷.
2. فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا كُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ إِنَّا لَهُ كاتِبُونَ (سوره انبیاء، آیه ۹۴؛ نیز ر.ک: سوره اسراء، آیه ۱۹).
3.. سوره بقره، آیه ۲۵و۸۲.
4.. الكافی، ج۲، ص۴۶۳، ح۱.
