نگاهی به سازوکار ثواب و عقاب الهی - صفحه 98


إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ.۱

چنان که در آیات دیگر تصریح شده هرگاه فرد مؤمنی، عمل صالح انجام دهد، خداوند بدان وسیله بدی‌های او را می‌پوشاند۲ و یا گوشزد شده که بهترین کارهای مؤمنان پذیرفته شده و از بدی‌های آنان چشم پوشی می‌شود.۳

ب. تبدیل سیئات به حسنات

قرآن کریم به دنبال توصیه به بازگشت از مسیر باطل و توبه از گناهان، تأکید می‌کند که نه تنها بدی‌ها با خوبی‌ها پاک می‌شود، بلکه افراد خطاکار توجه داشته باشند که اگر توبه کنند و ایمان بیاورند و عمل صالح انجام دهند، نگران گذشته پر گناه خود نباشند؛ چرا که خداوند بدی‌های نامه عمل آنان را تبدیل به خوبی‌ها می‌کند:


إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحیماً.۴

ج. ارزش‏گذاری اعمال، با معیار بهترین اعمال

افزون بر موارد پیشین _ که مژده گذشت از بدی‌ها و سپس تبدیل آنها به حسنات بازگو شده بود _ در برخی آیات مژده بالاتری داده شده است. در این نوع برخورد، در مقام محاسبه اعمال صالح، آنها را با ارزش و معیار بهترین اعمال مورد ارزیابی قرار می‌دهند؛ بدین معنا که همه اعمال نیک به مانند اعمال والا و با کیفیتشان دیده می‌شوند و باقی اعمال در همان رتبه به حساب می‌آیند و پاداش داده می‌شوند:


ذَلِکَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِینَ لِیُکَفِّرَ اللهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذی عَمِلُوا وَ یَجْزِیَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذی کانُوا یَعْمَلُونَ.۵

بدین ترتیب، سیئات تبدیل شده به حسنات نیز در محاسبه، رنگ و بوی بهترین

1.. سوره هود، آیه ۱۱۴.

2. مَنْ یُؤْمِنْ بِاللهِ وَ یَعْمَلْ صالِحاً یُكَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ (سوره تغابن، آیه ۹).

3. وَ الَّذِى جَاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُوْلَئكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ لهَُم مَّا یَشَاءُونَ عِندَ رَبهِِّمْ ذَالِكَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِینَ لِیُكَفِّرَ اللهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذی عَمِلُوا وَ یَجْزِیَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذی كانُوا یَعْمَلُونَ (سوره زمر، آیه۳۳- ۳۵).

4.. سوره فرقان، آیه ۷۰.

5.. سوره زمر، آیه۳۴- ۳۵؛ نیز ر.ک: سوره نحل، آیه ۹۷؛ سوره عنکبوت، آیه ۷.

صفحه از 103