مقبول می‌داند.۱
همچنین گفته شده است که در برخورد با تعارضات رجالی، در گام نخست می‌نگریم که آیا تعارض حقیقی و یا وهم است. گام دوم ترجیح است. از جمله قراین ترجیح یکی از اقوال بر دیگری، کثرت یکی از اقوال، جلالت و زیادت علم یکی از رجالیان بر دیگری، انصاف یکی از آنان در مقابل تعصب دیگری، معاصر بودن یکی از آنان با راوی و قوت عبارات یکی از اقوال (مانند: اوثق الناس) در مقابل ضعف قول دیگر(همانند: فیه ضعف یا لین). گام سوم، هر گاه هیچ یک از راهکارهای قبلی قابل اجرا نباشد، توقف است.۲
تعارضات آرای رجالیان در خلاصة الاقوال
تفرشی در نقد الرجال می‌نویسد:
در بسیاری از موارد دیده می‌شود که علامه به محض توثیق نجاشی، به وثاقت راوی حکم می‌نماید، هرچند که او از سوی ابن غضایری یا دیگران تضعیف شده باشد؛ اما در ترجمه حذیفة بن منصور می‌نویسد: «من به دلیل تضعیف ابن غضایری، با وجود آن که نجاشی او را توثیق و کشی او را مدح نموده، بر روایات او توقف می‌نمایم».۳
بنا بر این، ایشان معتقدست که علامه در جرح و تعدیل روات و برخورد با تعارضات شیوه یکسانی را نپیموده است و در روش وی تعارضاتی به چشم می‌خورد.
اما آیا شیوه برخورد علامه حلی (ره) با این گونه تعارضات از هیچ قاعده‌ای پیروی نمی‌نماید؟ در بررسی احوال رواتی که در ترجمه آنان اقوال متعارضی از سوی متقدمان به ما رسیده است، روش برخورد علامه را با تعارضات رجالی در خلاصة الاقوال در موارد ذیل خلاصه نموده‌ایم:
1. برخورد علامه با تعارضات ظاهری
گاه مدح و ذم ارائه شده از سوی متقدمان در ترجمه راوی، در فرد واحد قابل جمع است و در واقع، تعارض آرای رجالی ظاهری است، نه واقعی؛ چرا که هر یک از مدایح و مذمت‌های راوی به توصیف یکی از جنبه‌های شخصیت راوی پرداخته‌اند.
1.. معالم الدین، ص۲۰۶ - ۲۰۷.
2.. خلاصة التأصیل لعلم الجرح و التعدیل، ص۲۵ - ۳۳.
3.. نقد الرجال، ج۱، ص۴۰۷.
