راهکارهای علامه حلی در برخورد با تعارض آرای رجالی در خلاصةالاقوال - صفحه 117

1) ترجیح قول نجاشی بر سایر رجالیان

آقا بزرگ تهرانی در الذریعه در باره تقدم سخن نجاشی بر سایران می‌نویسد:

او (نجاشی) بهترین نویسنده‌ای است که در علم رجال کتاب نوشته و سخن گفته است. هیچ کس با او قابل مقایسه نیست و در هنگام تعارض سخن وی با دیگر رجالیان، سخن او مقدم داشته می‌شود. سید بحر العلوم می‌گوید: «عده‌ای از اصحاب ما بر تقدم سخن نجاشی بر سایر افراد تصریح نموده‌اند». با توجه به آن که کتاب رجال وی در علم رجال بی‌نظیر است، ظاهراً این سخن صحیح است.۱

کلباسی دلایل متعددی را در تقدم قول نجاشی بر شیخ طوسی (ره) ارائه نموده است:از جمله آن که:

1. تأخر نگارش رجال وی نسبت به رجال شیخ است و نظر متأخر به صواب نزدیک‌تر است؛

2. نجاشی تنها به علم رجال پرداخته است؛ در حالی که شیخ تألیفات فراوانی در علوم مختلف داشته است و تعدد فن سبب کاهش تعمیق و تدقیق می‌شود؛

3. منشأ علم رجال، تاریخ است و از کلمات نجاشی مهارت او در این علم روشن می‌شود؛ در حالی که شیخ طوسی چنین مهارتی را نداشته است؛

4. نجاشی اهل کوفه بوده و به احوال روات _ که اکثراً کوفی بوده‌اند _ آگاه‌تر است.۲

علامه قول نجاشی را در موارد بسیاری بر سایر اقوال رجالیان، بویژه ابن غضایری ترجیح می‌دهد. وی خود به این مطلب در ترجمه محمد بن اسماعیل بن احمد بن بشیر برمکی تصریح نموده است و می‌نویسد:

علما در شأن او اختلاف نموده‌اند. نجاشی می‌گوید که او ثقه و مستقیم است و ابن غضایری او را ضعیف می‌شمارد؛ در حالی که قول نجاشی ارجح است.۳

از طرف دیگر، در ترجمه ابراهیم بن عمرو _ که نجاشی توثیق۴ و ابن غضایری تضعیفش

1.. الذریعة، ج۱۰، ص۱۵۴. برای اطلاعات بیشتر در بارۀ چگونگی تقدم قول نجاشی بر سایر اقوال رجالیان، ر.ک: «داوری در باب تعارض آرای نجاشی و دیگر رجال شناسان متقدم شیعه»، ص۲۱۱ - ۲۳۷.

2.. الرسائل الرجالیة، ج۲، ص۳۱۶ - ۳۲۲.

3.. خلاصة الاقوال، ص۲۵۷.

4.. رجال النجاشی، ص۲۰.

صفحه از 129