آفت ، در قرآن و حديث

در قرآن كريم ، واژه «آفت (آسيب)» نيامده است ؛ امّا آسيب شناسى ، يكى از آموزه هاى مهمّ اسلامى است كه با الفاظ گوناگون و به طور گسترده در قرآن و احاديث آمده و در بخش هاى مختلف اين دانش نامه ، مطرح گرديده است . از اين رو ، براى آسيب شناسى هر موضوع ، مراجعه به كليدْواژه مربوط به آن ، ضرورى است .
بنا بر اين ، آنچه در اين جا تحت عنوان «آفت» مى آيد ، تنها بخش كوچكى از احاديث آسيب شناسى است كه واژه «آفت» در آنها به كار رفته ، و منظور از تشكيل اين بخش ، جلب توجّه خوانندگان به اهمّيت اين موضوع از نگاه اهل بيت عليهم السلام و آشنايى اجمالى با آسيب هايى است كه زندگى مادّى و معنوى انسان را تهديد مى نمايند . در جمع بندى اين احاديث ، مى توان گفت كه آسيب هاى زندگى ، دو نوع اند :

1 . آسيب هاى غير قابل پيشگيرى

بخشى از آسيب ها با زندگى انسان ، پيوندى ناگسستنى دارند ، چنان كه در حديثى از امام على عليه السلام در توصيف انسان آمده :
غَرَضِ الأَسقامِ ... حَليفِ الهُمومِ و قَرينِ الأَحزانِ و نُصُبِ الآفاتِ .^۱
[انسان] در تيررس بيمارى ها... هم پيمان غصّه ها ، همنشين اندوه ها ، و ملازم آسيب هاست .
انسان در اين جهان ، گرفتار انواع آسيب هاى غير قابل پيشگيرى و غم و

درآمد

آفت ، در لغت

واژه «آفت» ، اسم مصدر است از ريشه «أوف» يا «أيف» ^۱ به معناى آسيب ، گزند ، بيمارى و عيبى كه بر چيزى عارض شود و موجب فساد و تباهى آن گردد .
ابن منظور مى گويد :
أوف : الآفَةُ : العاهَةُ ، و فِى المُحكَمِ : عَرَضٌ مُفسِدٌ لِما أصابَ مِن شَى ءٍ ... وطَعامٌ مَؤوفٌ : أصابَتهُ آفَةٌ ، و فى غَيرِ المُحكَمِ طَعامٌ مَأْوُوفٌ . و إيفَ الطَّعامُ ، فَهُوَ مَئيفٌ ... الجَوهَرِىُّ : و قَد إيفَ الزَّرعُ عَلى ما لَم يُسَمَّ فاعِلُهُ ، أى أصابَتهُ آفَةٌ فَهُوَ مَؤوفٌ مِثلُ مَعوفٍ .^۲
أوف: آفت : آسيب. در كتاب محكم [ابن سيرين] آمده : آفت، عارضه اى است كه به هر چه برسد، نابودش مى كند ... . غذاى مئوف، غذايى است كه آفت زده. در غير كتاب محكم ، «طعام مأوُوف» آمده است. «ايف الطعام» ، يعنى غذاى آسيب زده ... . جوهرى گفته است: «ايف الزرع» به صورت فعل مجهول ، آن جايى كه آفت ، مشخّص نباشد، پس آن ، «مؤوف» است .
مقصود از اين واژه در اين بخش ، اشاره به موضوع آسيب شناسى از نگاه قرآن و احاديث اسلامى است .