235
دانشنامه قرآن و حديث 11

به همين جهت ، قرآن و احاديث اسلامى ، جامعه انسانى را به مطالعه در باره دريا ، آشنايى با شگفتى هاى دريا ، نقش آن در زندگى انسان و دلالت آن بر آفريدگار حكيم جهان ، تشويق مى نمايند ، تا آن جا كه در حديثى منقول از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، نگاه كردن به دريا ، عبادت شمرده شده است :
النَّظَرُ فى ثَلاثَةِ أشياءَ عِبادَةٌ: النَّظَرُ فى وَجهِ الوالِدَينِ، وَ فِى المُصحَفِ، وَ فِى البَحرِ.۱
نگاه كردن به سه چيز ، عبادت است : نگاه كردن به صورت پدر و مادر ، به قرآن ، و به دريا .
آنچه متون اسلامى ، در اين راستا بر آن تأكيد دارند ، به طور اجمال ، عبارت اند از :

يك . نقش دريا در تأمين مواد غذايى

از نگاه قرآن ، با عنايت به اين كه دريا بخش قابل توجّهى از منبع خوراكى انسان را تأمين مى كند ، نشانه تدبير در نظام آفرينش و دليل خداشناسى است :
«وَ هُوَ الَّذِى سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُواْ مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا .۲
اوست كسى كه دريا را مسخّر شما كرد تا از آن ، گوشت تازه بخوريد»
.
ماهى ها ، نه تنها در خوراك انسان ، نقش عمده اى دارند ، بلكه تأمين كننده خوراك بسيارى از پرندگان هستند ، چنان كه طبق محاسبات انجام شده ، تنها پرندگان دريايىِ سواحل جزاير صخره اى و كوه هاى ساحلى ، ساليانه ، دو ميليون و پانصد هزار تُن ماهى مى خورند .
علاوه بر اين ، دريا ، تنها منبع تمام نشدنى نمك است كه در خدمت انسان ، قرار دارد .

1.. صحيفة الإمام الرضا عليه السلام : ص ۲۷۵ ح ۱۸ ، بحار الأنوار : ج ۱۰ ص ۳۶۸ ح ۱۰ ؛ الفردوس : ج ۴ ص ۲۹۷ ح ۶۸۷۳ ، كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۴۷۸ ح ۴۵۵۳۶ .

2.. نحل : آيه ۱۴ .


دانشنامه قرآن و حديث 11
234

به هر حال ، واژه «بحر» در لغت عرب ، هم در مقابل دشت به كار مى رود ، و هم در باره هر چه كه گسترده و پهناور باشد .

بحر ، در قرآن و حديث

واژه «بحر» در قرآن كريم ، 41 بار به صورت مفرد ، تثنيه و جمع ، در مقابل «بَرّ (دشت)» و يا به تنهايى به كار رفته است ؛ امّا در احاديث اسلامى ، در انواع امور گسترده و عميق ، كاربرد دارد ؛ مانند : «بحر العلم (درياى دانش)» ، «بحر النور (درياى نور)» ، «بحر الحياة (درياى زندگى)» و «بحر الرضا (درياى خشنودى)» . ۱
همچنين با عنايت به خطرناك بودن سفر دريايى در دوره هاى گذشته ، اقدامات خطرناك ، مانند : اظهار نظر كردن در باره قرآن ، بدون بهره گيرى از ره نمودهاى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام ، مصاحبت با اشرار و نزديك شدن به فرمان روايان ستمگر هنگام آشفتگى آنان ، به مسافرت هاى دريايى تشبيه گرديده است . ۲
نكته مهم و قابل تأمّل ، اين است كه دريا ، در مقابل دشت ، از منظر قرآن و حديث ، يكى از بزرگ ترين دلايل خداشناسى است . دريا ، مانند همه پديده هاى هستى ، از پديد آورنده خود ، اطاعت مى كند و از قوانين تكوينى او پيروى مى نمايد ۳ و به بركت نام مقدّس او در محدوده اى كه در نظام آفرينش براى آن مشخّص كرده ، به تسبيح و تهليل آفريدگارِ جهان ، مشغول است ۴ و با منابع متنوّع و پايان ناپذير خود ، در خدمت انسان ، قرار دارد . ۵

1.. ر . ك : ص ۲۷۳ (تشبيه كردن به دريا ، براى بزرگ نشان دادن) .

2.. ر . ك : ص ۲۹۱ (تشبيه كردن به مسافر دريا) .

3.. ر . ك : ص ۲۵۷ (فرمان بُرداى دريا) .

4.. ر . ك : ص ۲۵۹ (درياها، خدا را به پاكى و يگانگى مى ستايند) .

5.. ر . ك : ص ۲۴۱ (دريا در خدمت انسان) .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 11
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛برنجکار،رضا؛خوش نصيب،مرتضي؛موسوي،رسول؛افقي،رسول؛طباطبايي،محمود؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا؛آژير،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 332953
صفحه از 586
پرینت  ارسال به