بر اساس اين تعريف ، اگر كسى حقوقى را كه بر وى واجب است ، ادا كند ، بخيل ناميده نمى شود ؛ ۱ امّا با تأمّل در رواياتى كه در معناى «بخل» و «شُح» ، وارد شده است و مراتب و اقسام بخل اقتصادى و غير اقتصادى و زشت ترين انواع بخل را بيان مى كنند ، همچنين آيات و رواياتى كه در نكوهش بخل ، خاستگاه ، زيان ها و موانع آن آمده ، مى توان گفت كه بخل در متون مورد اشاره ، اصطلاحى شرعى نيست ؛ بلكه به همان معناى لغوى و عرفى اش به كار رفته است ؛ ليكن علماى اسلام ، در مقام تطبيق اين واژه بر مفاهيم و موضوعات شرعى ، بخل را در عناوين احكامى همچون : واجب ، مستحب و غير آن ، قابل تقسيم مى بينند .
6 . خاستگاه هاى بخل
در متون اسلامى ، گاه جهل به عنوان خاستگاه بخل معرّفى شده ، گاه بيمارى هاى روانى و ناتوانى ، گاه وسوسه ها در القاى پديد آمدن فقر در صورت انفاق ، گاه كفر ، گاه نفاق ، و گاه بدگمانى به وعده هاى الهى . ۲
شايان ذكر اين است كه اين عوامل با هم منافاتى ندارند و همه آنها در كنار هم نيز مى توانند خاستگاه رويش صفت ناپسند بخل و شحّ در انسان باشند . همچنين امورى مانند كفر و نفاق ـ همان طور كه زمينه ساز بخل اند ـ ، مى توانند آثار بخل نيز محسوب شوند . ۳
7 . پيامدهاى خطرناك بخل
بخل ، يكى از زشت ترين رذايل اخلاقى است كه خطرهاى فراوانى را براى دنيا و
