45
دانشنامه قرآن و حديث 11

۱۲۶۲.امام كاظم عليه السلامـ در بيان ذكر سجده شكر ـ :بار خدايا! تو را ـ به حقّ وعده اى ۱ كه به دوستانت داده اى و متعهّد شده اى كه آنان را بر دشمن خودت و دشمن آنان پيروز گردانى ـ سوگند مى دهم كه بر محمّد و خاندان محمّد كه حافظانِ [دين و شريعت تو و امانتدارانت] هستند ، درود فرستى . بار خدايا! آسانى پس از دشوارى [و فَرَج بعد از شدّت ]را از تو مسئلت مى كنم (سه بار) .

۱۲۶۳.امام رضا عليه السلامـ از جمله دعاهايى كه به خواندن آن براى صاحب الأمر عليه السلام دستور مى داد ـ :بار خدايا! دور گردان [بلاها را] از ولىّ خودت و جانشينت و حجّتت بر خَلقت و آن كه زبان گوياى توست و سخنگوى حُكم تو و ديده توست كه به اجازه تو مى نگرد و گواه تو بر بندگانت است و سَرور است و مجاهد ، و پناه برنده به توست و عبادت كننده تو . او را از شرّ هر آنچه آفريده اى و ساخته اى و پديد آورده اى و صورت بخشيده اى ، در پناه خود بدار و با نگهداشت خود ، او را از پيش رو و راست و چپ و بالاى سر و زير پايش نگه دار ؛ نگهداشتى كه هر كس را با آن حفظ كنى ، از بين نرود و با حفظ او [راه و رسم ]فرستاده خودت و پدران او را كه امامان تو و اركان دين تو هستند ، حفظ فرما و او را در وديعه خود گير ؛ وديعه اى كه [چون تو امانتدار آن هستى ، ]هرگز تباه نمى شود و او را در امان و زنهار ناشكستنى خويش و در پناه حمايت و قدرت مقهور ناشدنى خود ، قرار ده و با امان استوارت، او را امان ده ؛ امانى كه هر كس را بدان امان دهى ، هرگز تنها و بى ياور نماند و او را در سايه حمايت و رحمت خويش نگه دار ؛ سايه حمايتى كه هر كس در آن باشد ، گزندى نبيند . با يارى عزّتمند خويش ، او را يارى رسان و با سپاهِ همواره چيره ات، تأييدش فرما و با نيروى خويش ، او را نيرو بخش و [شكر] فرشتگانت را پشت سر او قرار ده و دوستدار او را دوست بدار و با دشمن او دشمن باش و زره محكم خويش را بر قامت او بپوشان و او را در حلقه اى از انبوه فرشتگان ، محفوظ بدار.
بار خدايا! به وسيله او ، از هم گسيختگى[مان] را به پيوستگى و تفرقه و جدايى[مان] را به هم بستگى مبدّل گردان و ستم را نابود كن و عدل را آشكار گردان و زمين را به طول عمر او ، آراسته گردان و او را نصرت عطا فرما و از طريق ايجاد رعب [در دل دشمنانش] او را يارى و پيروزى ده و يارانش را قدرت بخش و كسانى را كه بى ياورش مى گذارند ، تنها گذار و هر كه را كمر به دشمنى او مى بندد ، نابود كن و هر كه را با او دغلى [و ناراستى] مى كند ، نابود ساز و سران و استوانه ها و اركان كفر را با دست او ، از ميان بردار و سردمداران گم راهى و بدعت گذاران و از بين برندگان سنّت [پيامبر] و تقويت كنندگان باطل را به وسيله او در هم شكن و جبّاران را به دست او خوار گردان و كافران و همه ملحدان را در شرق و غرب عالَم و خشكى و دريا و دشت و كوه ، به دست او هلاك گردان، تا جايى كه هيچ يك از آنان را نگذارى و نشانى از آنها بر جاى ننهى.
بار خدايا! شهرهايت را از [لوث وجود] آنان پاك گردان و دل هاى بندگانت را از [آزار ]ايشان تسكين بده و به وسيله او (امام زمان) ، مؤمنان را بر سرير عزّت [و قدرت] بنشان و سنّت هاى فرستادگان را به دست او زنده بگردان و حكمت ها [و تعاليم] پيامبران را آموزش ده و از دين و احكامت ، آنچه را كه محو و تحريف گشته است ، به دست او تجديد گردان تا اين كه دينت را به وسيله او و با دست او ، دوباره نو و تازه و ناب و درست و عارى از كژى و بدعت سازى و ظلمت ستم را به نور عدالتش روشن گردانى و آتش هاى كفر را به دست او فرو نشانى و حق را كه پيچيده و مبهم گشته و عدالت را كه ناشناخته مانده است ، روشن سازى ؛ زيرا او ، بنده توست كه وى را براى خودت برگزيده اى و بر عالَم غيب خويش ، ترجيحش داده اى و از گناهان ، مصونش داشته اى و از هر گونه عيبى ، مبرّايش ساخته اى و از پليدى ، پاكش كرده اى و از آلودگى ، سالم نگهش داشته اى .
بار خدايا! در روز قيامت و در روز فرا رسيدن آن هنگامه بزرگ ، ما براى او گواهى مى دهيم كه هيچ گناهى نكرد و هيچ معصيتى مرتكب نشد و كمترين طاعتى از طاعت تو را فرو نگذاشت و حرمت تو را زير پا ننهاد و هيچ فريضه اى از فرايض تو را تغيير نداد و هيچ شريعتى از شرايع تو را عوض نكرد و او هدايتگر و هدايت شده و پاك و پرهيزگار و پاكيزه و پسنديده و وارسته است .
بار خدايا! به او و همسر و فرزندان و ذريّه و امّت و همه رعيّتش ، آن عطا فرما كه مايه روشنىِ ديدگان او و شادمانى جانش گردد و سراسر گيتى از نزديك و دور و قدرتمند و ضعيف را در قلمرو او در آور تا فرمان او بر هر فرمانى جارى گردد و با حقّ خود ، بر هر باطلى چيره آيد .
بار خدايا! ما را به دست او ، سالك طريق هدايت و شاه راه راه ميانه ـ كه تند رونده پيش افتاده ، بدان باز مى گردد و واپس مانده ، به آن ملحق مى شود ـ قرار ده و قدرت فرمانبرى از او را عطايمان فرما و در پيروى از او استوارمان بدار و نعمت پيروى از او را به ما ارزانى دار. ما را در حزب او در آور و از آنان قرارمان ده كه فرمان او را بر پا مى دارند و در ركاب او شكيبايى مى ورزند و با خيرخواهى و خلوص نسبت به او ، خشنودى تو را مى جويند، تا اين كه روز قيامت ، ما را در زمره ياران و مددكاران و تقويت كنندگان قدرت و سلطنت او محشور فرمايى .
بار خدايا! ما را در اين امر ، از هر گونه شك و شبهه و ريا و شهرت طلبى خالص گردان تا در آن ، جز به تو تكيه نكنيم و چيزى جز رضاى تو نطلبيم، تا اين كه ما را در جايگاه او قرار دهى و در بهشت ، ما را در كنار او جاى دهى . ما را از بى حوصلگى و تنبلى و سستى نگه دار و از كسانى قرارمان ده كه به واسطه آنان دينت را يارى مى دهى و يارى دادن به ولىّ خود را تقويت مى كنى. [بار خدايا!] ديگران را جايگزين ما مگردان ؛ زيرا قرار دادن ديگران به جاى ما، براى تو آسان ؛ امّا براى ما بسى گران است .
بار خدايا! بر ولى عهدان وى و پيشوايان پس از او ، درود فرست و آنان را به آرمان هايشان برسان و بر عمرشان بيفزاى و يارى خود را به آنان افزون گردان و فرمان خود را كه به دست آنان سپرده اى ، برايشان به اتمام رسان و پايه هايشان را استوار بدار و ما را يار آنان و ياور دينت قرار بده ؛ زيرا ايشان معدن هاى كلمات تو و خزانه داران دانش تو و اركان توحيد تو و تكيه گاه هاى دين تو و زمامداران امر تو و بندگان منتخب تو و برگزيدگان از خَلق تو و اولياى تو و سلاله اولياى تو و برگزيدگان فرزندان پيامبران تو هستند . سلام و رحمت و بركات خدا بر او و آنان باد!

1.واژه «إيوائك» ـ كه در متن عربى حديث آمده ـ ، از وأى به معناى وعده است . ايواء در لغت به اين معنا نيامده است ؛ امّا ذكر نكردن آن در كتاب هاى لغت ، به معناى نداشتن اين معنا نيست . البتّه احتمال دارد اين كلمه از «آوى فلانا» باشد كه به معناى پناه و جا دادن است . در اين صورت، وعده دهنده ، به خودش وعده مى دهد ، كه چنين معنايى بعيد است . در النهاية در تفسير حديث وهب كه در آن آمده : إنّ اللّه تعالى قال : إنّى أويت على نفسى أن أذكر من ذكرنى ، آمده است : قتيبى گفته است : اين اشتباه است ، مگر اين كه كلمه تصحيف شده باشد . درستش چنين است : وأيت (من الوأى) ، يعنى وعده. در اين صورت معنا چنين مى شود : جعلته وعدا على نفسى؛ به خودم وعده دادم . وعده اى كه خداوند متعال داده ، اين است : «خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند، وعده داده است كه حتما آنان را در زمين جانشين [خود ]كند ، همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين [خود] كرد ، تا آن دينى را كه برايشان پسنديده است ، به سودشان مستقر نمايد و ناامنى آنان را به امنيت تبديل كند ، [تا] مرا بپرستند و هيچ چيزى را برايم شريك نگيرند» (نور: آيه ۵۵) (مرآة العقول: ج ۱۵ ص ۱۳۵. نيز، ر.ك: بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص ۲۲۱ و ملاذ الأخيار: ج ۹ ص ۱۶۳).


دانشنامه قرآن و حديث 11
44

۱۲۶۲.الإمام الكاظم عليه السلامـ في بَيانِ ذِكرِ سَجدَةِ الشُّكرِ ـ :اللّهُمَّ إنّي أنشُدُكَ بِإِيوائِكَ ۱ عَلى نَفسِكَ لِأَولِيائِكَ لَتُظفِرَنَّهُم بِعَدُوِّكَ وعَدُوِّهِم أن تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّدٍ وعَلَى المُستَحفِظينَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ . اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ اليُسرَ بَعدَ العُسرِ ـ ثلاثا ـ . ۲

۱۲۶۳.الإمام الرضا عليه السلامـ مِمّا كان يَأمُرُ بِهِ مِنَ الدُّعاءِ لِصاحِبِ الأَمرِ عَجَّلَ اللّهُ فَرَجَهُ ـ :اللّهُمَّ ادفَع عَن وَلِيِّكَ وخَليفَتِكَ وحُجَّتِكَ عَلى خَلقِكَ ، ولِسانِكَ المُعَبِّرِ عَنكَ النّاطِقِ بِحُكمِكَ ، وعَينِكَ النّاظِرَةِ بِإِذنِكَ ، وشاهِدِكَ عَلى عِبادِكَ ، الجَحجاحِ الُمجاهِدِ ، العائِذِ بِكَ ، العابِدِ عِندَكَ ، وأعِذهُ مِن شَرِّ جَميعِ ما خَلَقتَ وبَرَأتَ وأنشَأتَ وصَوَّرتَ ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ ، وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ومِن فَوقِهِ ومِن تَحتِهِ ، بِحِفظِكَ الَّذي لا يَضيعُ مَن حَفِظتَهُ بِهِ ، وَاحفَظ فيهِ رَسولَكَ وآباءَهُ أئِمَّتَكَ ودَعائِمَ دينِكَ ، وَاجعَلهُ في وَديعَتِكَ الَّتي لا تَضيعُ ، وفي جِوارِكَ الَّذي لا يُخفَرُ ، وفي مَنعِكَ وعِزِّكَ الَّذي لا يُقهَرُ ، وآمِنهُ بِأَمانِكَ الوَثيقِ الَّذي لا يُخذَلُ مَن آمَنتَهُ بِهِ ، وَاجعَلهُ في كَنَفِكَ الَّذي لا يُرامُ مَن كانَ فيهِ ، وَانصُرهُ بِنَصرِكَ العَزيزِ ، وأيِّدهُ بِجُندِكَ الغالِبِ ، وقَوِّهِ بِقُوَّتِكَ ، وأردِفهُ بِمَلائِكَتِكَ ، ووالِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وألبِسهُ دِرعَكَ الحَصينَةَ ، وحُفَّهُ بِالمَلائِكَةِ حَفّا .
اللّهُمَّ اشعَب بِهِ الصَّدع ، وَارتُق بِهِ الفَتقَ ، وأمِت بِهِ الجَورَ ، وأظهِر بِهِ العَدلَ ، وزَيِّن بِطولِ بَقائِهِ الأَرضَ ، وأيِّدهُ بِالنَّصرِ ، وَانصُرهُ بِالرُّعبِ ، وقَوِّ ناصِريهِ ، وَاخذُل خاذِليهِ ، ودَمدِم مَن نَصَبَ لَهُ ، ودَمِّر مَن غَشَّهُ ، وَاقتُل بِهِ جَبابِرَةَ الكُفرِ وعَمَدَهُ ودَعائِمَهُ ، وَاقصِم بِهِ رُؤوسَ الضَّلالَةِ وشارِعَةَ البِدَعِ ومُميتَةَ السُّنَّةِ ومُقَوِّيَةَ الباطِلِ ، وذَلِّل بِهِ الجَبّارينَ ، وأبِر بِهِ الكافِرينَ وجَميعَ المُلحِدينَ في مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها ، وبَرِّها وبَحرِها وسَهلِها وجَبَلِها ، حَتّى لا تَدَعَ مِنهُم دَيّارا ولا تُبقِيَ لَهُم آثارا .
اللّهُمَّ طَهِّر مِنهُم بِلادَكَ ، وَاشفِ مِنهُم عِبادَكَ ، وأعِزَّ بِهِ المُؤمِنينَ ، وأحيِ بِهِ سُنَنَ المُرسَلينَ ، ودارِسَ حُكمِ النَّبِيّينَ ، وجَدِّد بِهِ مَا امتُحي مِن دينِكَ وبُدِّلَ مِن حُكمِكَ ، حَتّى تُعيدَ دينَكَ بِهِ وعَلى يَدَيهِ جَديدا غَضّا مَحضا صَحيحا لا عِوَجَ فيهِ ولا بِدعَةَ مَعَهُ ، وحَتّى تُنيرَ بِعَدلِهِ ظُلَمَ الجَورِ ، وتُطفِئَ بِهِ نيرانَ الكُفرِ ، وتَوضِحَ بِهِ معاقِدَ الحَقِّ ومَجهولَ العَدلِ ، فَإِنَّهُ عَبدُكَ الَّذِي استَخلَصتَهُ لِنَفسِكَ وَاصطَفَيتَهُ عَلى غَيبِكَ ، وعَصَمتَهُ مِنَ الذُّنوبِ وبَرَّأتَهُ مِنَ العُيوبِ وطَهَّرتَهُ مِنَ الرِّجسِ وسَلَّمتَهُ مِنَ الدَّنَسِ .
اللّهُمَّ فَإِنّا نَشهَدُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ ويَومَ حُلولِ الطّامَّةِ أنَّهُ لَم يُذنِب ذَنبا ، ولا أتى حوبا ، ولَم يَرتَكِب مَعصِيَةً ، ولَم يُضِع لَكَ طاعَةً ، ولَم يَهتِك لَكَ حُرمَةً ، ولَم يُبَدِّل لَكَ فَريضَةً ، ولَم يُغَيِّر لَكَ شَريعَةً ، وأنَّهُ الهادِيُ المُهتَدِيُ الطّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ .
اللّهُمَّ أعطِهِ في نَفسِهِ وأهلِهِ ووُلدِهِ وذُرِّيَّتِهِ واُمَّتِهِ وجَميعِ رَعِيَّتِهِ ما تُقِرُّ بِهِ عَينَهُ وتَسُرُّ بِهِ نَفسَهُ ، وتَجمَعُ لَهُ مُلكَ المَملَكاتِ كُلِّها قَريبِها وبَعيدِها وعَزيزِها وذَليلِها ، حَتّى يُجرِيَ حُكمَهُ عَلى كُلِّ حُكمٍ ويَغلِبَ بِحَقِّهِ كُلَّ باطِلٍ .
اللّهُمَّ اسلُك بِنا عَلى يَدَيهِ مِنهاجَ الهُدى وَالَمحَجَّةَ العُظمى وَالطَّريقَةَ الوُسطَى ، الَّتي يَرجِعُ إليَها الغالي ويَلحَقُ بِهَا التّالي ، وقَوِّنا عَلى طاعَتِهِ ، وثَبِّتنا عَلى مُشايَعَتِهِ ، وَامنُن عَلَينا بِمُتابَعَتِهِ ، وَاجعَلنا في حِزبِهِ القَوّامينَ بِأَمرِهِ الصّابِرينَ مَعَهُ الطّالِبينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ ، حَتّى تَحشُرَنا يَومَ القِيامَةِ في أنصارِهِ وأعوانِهِ ومُقَوِّيَةِ سُلطانِهِ .
اللّهُمَّ وَاجعَل ذلِكَ لَنا خالِصا مِن كُلِّ شَكٍّ وشُبهَةٍ ورِياءٍ وسُمعَةٍ ، حَتّى لا نَعتَمِدَ بِهِ غَيرَكَ ولا نَطلُبَ بِهِ إلّا وَجهَكَ ، وحَتّى تُحِلَّنا مَحِلَّهُ وتَجعَلَنا فِي الجَنَّةِ مَعَهُ ، وأعِذنا مِنَ السَّأَمَةِ وَالكَسَلِ وَالفَترَةِ ، وَاجعَلنا مِمَّن تَنتَصِرُ بِهِ لِدينِكَ وتُعِزُّ بِهِ نَصرَ وَلِيِّكَ ، ولا تَستَبدِل بِنا غَيرَنا ؛ فَإِنَّ استِبدالَكَ بِنا غَيرَنا عَلَيكَ يَسيرٌ وهُوَ عَلَينا كَثيرٌ .
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى وُلاةِ عَهدِهِ وَالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ ، وبَلِّغهُم آمالَهُم ، وزِد في آجالِهِم ، وأعِزَّ نَصرَهُم ، وتَمِّم لَهُم ما أسنَدتَ إلَيهِم مِن أمرِك لَهُم ، وثَبِّت دَعائِمَهُم ، وَاجعَلنا لَهُم أعوانا وعَلى دينِكَ أنصارا ؛ فَإِنَّهُم مَعادِنُ كَلِماتِكَ ، وخُزّانُ عِلمِكَ ، وأركانُ تَوحيدِكَ ، ودَعائِمُ دينِكَ ، ووُلاةُ أمرِكَ ، وخالِصَتُكَ مِن عِبادِكَ ، وصَفوَتُكَ مِن خَلقِكَ ، وأولِياؤُكَ وسَلائِلُ أولِيائِكَ ، وصَفوَةُ أولادِ نَبِيِّكَ ، وَالسَّلامُ عَلَيهِ وعَلَيهِم ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ . ۳

1.قوله عليه السلام : «بإيوائك» الوأي بمعنى الوعد ، والإيواء لم يأتِ في اللغة بهذا المعنى ، وعدم ذكرهم لايدلّ على العدم ، مع أنّه يمكن أن يكون من قولهم : آوى فلانا : أي أجاره وأسكنه ، فكان الواعد يؤدّي الوعد إلى نفسه لكنّه بعيد . قال في النهاية في حديث وهب : إنّ اللّه تعالى قال : إنّي أويت على نفسي أن أذكر من ذكرني . قال القتيبي : هذا غلط ، إلّا أن يكون من المقلوب . والصحيح : وأيت من الوأي وهو الوعد ، يقول : جعلته وعدا على نفسي ، انتهى . والوعد هو الذي قال اللّه تعالى : «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِى لَا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئا» (مرآة العقول : ج ۱۵ ص ۱۳۵ وراجع : بحار الأنوار : ج ۱۰۱ ص ۲۲۱ وملاذ الأخيار : ج ۹ ص ۱۶۳) .

2.الكافي : ج ۳ ص ۳۲۵ ح ۱۷ ، تهذيب الأحكام : ج ۲ ص ۱۱۱ ح ۴۱۶ ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۱ ص ۳۳۰ ح ۹۶۷ كلّها عن عبداللّه بن جندب وراجع : المزار للمفيد : ص ۱۱۷ والمزار الكبير : ص ۳۸۶ ، بحار الأنوار : ج ۸۶ ص ۲۳۵ ح ۵۹ .

3.مصباح المتهجّد : ص ۴۰۹ ح ۵۳۵ ، المصباح للكفعمي : ص ۷۲۷ ، جمال الاُسبوع : ص ۳۰۷ كلاهما نحوه وكلّها عن يونس بن عبدالرحمن ، بحار الأنوار : ج ۹۵ ص ۳۳۰ ح ۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 11
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛برنجکار،رضا؛خوش نصيب،مرتضي؛موسوي،رسول؛افقي،رسول؛طباطبايي،محمود؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا؛آژير،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 344300
صفحه از 586
پرینت  ارسال به