117
دانشنامه قرآن و حديث 9

۱۰۳.امام عسكرى عليه السلامـ در تفسير منسوب به ايشان ـ :زين العابدين عليه السلام در باره اين سخن خداوند متعال : «اى مردم!» فرمود : مقصود ، همه انسان هاى مكلّف از نسل آدم اند . «پروردگارتان را پرستش كنيد» ، يعنى از پروردگارتان ، در آنچه به شما فرمان داده است ، پيروى كنيد و آن ، اين است كه معتقد باشيد معبودى جز خداى يگانه وجود ندارد ، او را انباز و مانند و همتا نيست ، دادگر است و هرگز ستم نمى كند ، بخشنده است و هرگز بخل نمى ورزد ، بردبار است و هرگز شتاب نمى نمايد ، داناست و هرگز اشتباه نمى كند ، و اين كه محمّد ، بنده او و فرستاده اوست ، و اين كه خاندان محمّد ، برترين خاندان هاى پيامبران است ، و اين كه على ، برترينِ فرد خاندان محمّد است ، و اين كه ياران مؤمن محمّد ، از ياران ديگر فرستادگان الهى برترند ، و اين كه امّت محمّد ، برترينِ امّت هاى پيامبران اند ... .
«همو كه شما را آفريد» [و] داراى جان [قرارتان داد] ، و پس از آن ، شما را بپرداخت و شكلتان بخشيد و نيكو شكلتان بخشيد . سپس خداوند عز و جل فرمود : «و كسانى را كه پيش از شما بودند» ، يعنى ديگر انواع آدميانى را نيز كه پيش از شما بودند ، آفريد . «باشد كه پرهيزگار شويد» . اين ، دو صورت دارد : صورت اوّل ، اين كه شما و پيشينيانِ شما را آفريد . باشد كه همگى تان پرهيزگار شويد ؛ يعنى براى اين كه پرهيزگار شويد ، چنان كه خداى متعال فرموده است : «و من ، جن و انس را نيافريدم ، مگر براى اين كه مرا بپرستند» . صورت دوم ، «پروردگارتان را بپرستيد ؛ همو كه شما و كسانى را كه پيش از شما بودند ، آفريد» ، يعنى اين كه او را بپرستيد . باشد كه از آتش ، محفوظ بمانيد . «باشد» خدا ، قطعى است ؛ زيرا او بزرگوارتر از آن است كه بنده اش را بى فايده به رنج افكند ، و او را به فضل و دَهِش خود ، اميدوار سازد و سپس ناكامش كند . ۱
آيا نمى بينى كه چه قدر زشت است اگر همين كار را بنده اى از بندگان او بكند و به كسى بگويد : «به من خدمت كن . باشد كه از من و از خدمت كردن به من ، سودى ببرى ، و باشد كه در برابر آن به تو نفعى برسانم» ، و آن كس به او خدمت كند ؛ امّا سپس آن فرد، او را نوميد گرداند و سودى به او نرساند . بى گمان ، خداوند عز و جل در كردارش بسى بزرگوارتر ، و از انجام دادن كارهاى زشت ، بسى دورتر است تا بندگان او .

1.واژه «لعلّ» (كه در متن حديث آمده) ، در زبان عربى ، براى «ترجّى (اميدوارى)» است . امام عليه السلام مى فرمايد كه اين اميدوارى دادن خدا ، جنبه قطعى و حتمى دارد ، نه اين كه امرى محتمل باشد .


دانشنامه قرآن و حديث 9
116

۱۰۳.الإمام العسكري عليه السلامـ فِي التَّفسيرِ المَنسوبِ إلَيهِ ـ :قالَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام في قَولِهِ تَعالى : «يَاأَيُّهَا النَّاسُ» يَعني سائِرَ النّاسِ المُكَلَّفينَ مِن وُلدِ آدَمَ عليه السلام .
«اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ» أي أطيعوا رَبَّكُم مِن حَيثُ أمَرَكُم مِن أن تَعتَقِدوا أن لا إلهَ إلَا اللّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ ولا شَبيهَ ، ولا مِثلَ لَهُ ، عَدلٌ لا يَجورُ ، جَوادٌ لا يَبخَلُ ، حَليمٌ لا يَعجَلُ ، حَكيمٌ لا يَخطَلُ ۱ ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ صلى الله عليه و آله ، وأنَّ آلَ مُحَمَّدٍ أفضَلُ آلِ النَّبِيّينَ ، وأنَّ عَلِيّا أفضَلُ آلِ مُحَمَّدٍ ، وأنَّ أصحابَ مُحَمَّدٍ المُؤمِنينَ مِنهُم أفضَلُ صَحابَةِ المُرسَلينَ ، وأنَّ اُمَّةَ مُحَمَّدٍ أفضَلُ اُمَمِ المُرسَلينَ ... .
«الَّذِى خَلَقَكُمْ» نَسَما ۲ وسَوّاكُم مِن بَعدِ ذلِكَ وصَوَّرَكُم فَأَحسَنَ صُوَرَكُم .
ثُمَّ قالَ عَزَّ وجَلَّ «وَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ» قالَ : وخَلَقَ الَّذينَ مِن قَبلِكُم مِن سائِرِ أصنافِ النّاسِ «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» قالَ : لَها وَجهانِ ، أحَدُهُما خَلَقَكُم وخَلَقَ الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم كُلَّكُم تَتَّقونَ ، أي لِتَتَّقوا كَما قالَ اللّهُ تَعالى : «وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْاءِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» وَالوَجهُ الآخَرُ : «اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِى خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ» ، أيِ اعبُدوهُ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ النّارَ ، و«لَعَلَّ» مِنَ اللّهِ واجِبٌ ، لِأَنَّهُ أكرَمُ مِن أن يُعَنِّيَ عَبدَهُ بِلا مَنفَعَةٍ ويُطعِمَهُ في فَضلِهِ ثُمَّ يُخَيِّبَهُ .
ألا تَراهُ كَيفَ قَبُحَ مِن عَبدٍ مِن عِبادِهِ إذا قالَ لِرَجُلٍ : أخدِمني لَعَلَّكَ تَنتَفِعُ بي وبِخِدمَتي ، ولَعَلّي أنفَعُكَ بِها ، فَيَخدِمُهُ ثُمَّ يُخَيِّبُهُ ولا يَنفَعُهُ ، فَإِنَّ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ أكرَمُ في أفعالِهِ وأبعَدُ مِنَ القَبيحِ في أعمالِهِ مِن عِبادِهِ . ۳

1.خَطِلَ : أخطَأ (مجمع البحرين : ج ۱ ص ۵۲۷ «خطل») .

2.النَّسَمُ : نَفسُ الرُّوح وقيل : جمع النَّسَمَة (تاج العروس : ج ۱۷ ص ۶۸۴ «نسم») .

3.التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري عليه السلام : ص ۱۳۵ و ۱۳۹ ح ۶۸ و ۷۱ ، تأويل الآيات الظاهرة : ج ۱ ص ۴۰ ح ۱۳ وليس فيه ذيله من قوله تعالى «الذي خلقكم» الاولى ، بحارالأنوار : ج ۶۸ ص ۲۸۶ ح ۴۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛افقي،رسول؛موسوي،سيد رسول؛شيخي،حميد رضا؛آژير،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 133876
صفحه از 611
پرینت  ارسال به