175
دانشنامه قرآن و حديث 9

6 / 12

آزمندى و ناشكيبى و بخل

قرآن

«به راستى كه انسان ، سخت آزمند [و بى تاب] آفريده شده است . هر گاه به او شر رسد ، بى تابى مى كند ، و هر گاه به او خير رسد ، بخل مى ورزد» .

«بگو : اگر شما مالك گنجينه هاى رحمت پروردگارم بوديد ، باز هم از بيم خرج كردن ، قطعا امساك مى ورزيديد ، و انسان ، همواره بخيل است» .

ر . ك : نساء : آيه 128 ، فصّلت : آيه 49 .

حديث

۱۵۳.تفسير القمّى :سخن خداوند : «به راستى كه انسان ، «هلوع» آفريده شده است» ، يعنى آزمند . «هر گاه به او شر رسد ، بى تابى مى كند» ، شر به معناى فقر و نادارى است . «و هر گاه به او خير رسد ، بخل مى ورزد» ، مقصود از خير ، ثروت و دارايى است .

6 / 13

و اين چند ويژگى

۱۵۴.امام على عليه السلامـ در باره چگونگى آفرينش انسان ـ :تا اين كه چون قامت افراشت و به بُرنايى رسيد ، گردنكشانه [از حق] رَميد ، و در غفلت و نابخردى ره پوييد ، و از آبشخور هوس خويش نوشيد ، و براى دنيايش سخت كوشيد ، براى رسيدن به خوشى ها و ارضاى نيازهايش .


دانشنامه قرآن و حديث 9
174

6 / 12

الحِرصُ وَالجَزَعُ وَالبُخلُ

الكتاب

«إِنَّ الْاءِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا * وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا» . ۱

«قُل لَّوْ أَنتُمْ تَمْلِكُونَ خَزَائِنَ رَحْمَةِ رَبِّى إِذًا لَأَمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْاءِنفَاقِ وَكَانَ الْاءِنسَانُ قَتُورًا ۲ » . ۳

راجع : النساء : 128 ، فصلت : 49 .

الحديث

۱۵۳.تفسير القمّي :قَولُهُ : «إِنَّ الْاءِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا» أي حَريصا ،«إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا»قالَ : الشَّرُّ هُوَ الفَقرُ وَالفاقَةُ ،«وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا»* وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا» قالَ : الغَناءُ وَالسَّعَةُ . ۴

6 / 13

تِلكَ الخِصالُ

۱۵۴.الإمام عليّ عليه السلامـ في صِفَةِ خَلقِ الإِنسانِ ـ :حَتّى إذا قامَ اعتِدالُهُ ، وَاستَوى مِثالُهُ ، نَفَرَ مُستَكبِرا ، وخَبَطَ ۵ سادِرا ۶ ، ماتِحا ۷ في غَربِ ۸ هَواهُ ، كادِحا سَعيا لِدُنياهُ ، في لَذّاتِ طَرَبِهِ ، وبَدَواتِ أرَبِهِ . ۹

1.المعارج : ۱۹ ـ ۲۱ .

2.القتر : تقليل النفقة وهو بإزاء الاسراف وكلاهما مذمومان . (مفردات الفاظ القرآن : ص ۶۵۵ «قتر») .

3.الإسراء : ۱۰۰ .

4.تفسير القمّي : ج ۲ ص ۳۸۶ .

5.خَبَطَ : إذا رَكِبَ أمرا بجهالة (النهاية : ج ۲ ص ۸ «خبط») .

6.سادرا : لاهِيا (النهاية : ج ۲ ص ۳۵۴ «سدر») .

7.مَتَحَ الدَّلوَ : إذا جَذَبَها مستقيما لها (مجمع البحرين : ج ۳ ص ۱۶۶۸ «متح») .

8.الغَربُ : الدَّلوُ العَظيمَةُ (القاموس المحيط : ج۱ ص ۱۰۹ «غرب») .

9.نهج البلاغة : الخطبة ۸۳ ، بحارالأنوار : ج ۷۷ ص ۴۲۷ ح ۴۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 9
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛افقي،رسول؛موسوي،سيد رسول؛شيخي،حميد رضا؛آژير،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 144237
صفحه از 611
پرینت  ارسال به