بن مسعود ، عبد اللّه بن عمرو بن عاص ، اَنَس بن مالك و عبد اللّه بن ابى اوفى نيز نقل شده اند ؛ ليكن منابعى كه اين گزارش ها را روايت كرده اند ، مصادر شيعى اند . ^۱
ه ـ نكته قابل تأمّل ، اين است كه : سخنى سرنوشت ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى زند ، چرا آن گونه كه بايد ، مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته اند ، تا آن جا كه حديث «اِثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره معروف گرديده است ؟
بى ترديد ، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله ، مؤثّر بوده است . از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف ، بر بى توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد .

2 . زمان و مكان صدور احاديث

مُسلم ، در صحيح خود ، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه اى مى داند كه شخصى به نام اَسلَمى سنگسار شد ^۲ و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است ، ^۳ مى توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى الله عليه و آله ، مسجد مدينه بوده است ؛ امّا احمد بن حنبل ، در مسند خويش ، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را سرزمين عرفات ^۴ ذكر كرده است و در گزارشى ديگر ، مكان صدور آن را مِنا مى داند . ^۵
با تأمّل در متن گزارش هايى كه مربوط به اين واقعه است ، به نظر مى رسد كه

الف ـ سند اين احاديث در منابع كهن و معتبر اهل سنّت به جابر بن سَمُره ^۱ و ابو جحيفه ^۲ مى رسد .
ب ـ گزارش جابر بن سَمُره ^۳ در نزد اهل سنّت ، صحيح و معتبر است . بغوى در ارزيابى اين حديث مى گويد :
بر صحّت اين حديث ، اتّفاق وجود دارد . ^۴
افزون بر اين ، آلبانى برخى طُرُق اين حديث را صحيح مى داند . ^۵ اين حديث همچنين در صحيح مسلم ^۶ و صحيح البخارى ^۷ روايت شده كه اين نقل ها نيز نزد اهل سنّت معتبر شمرده مى شوند ، هر چند در نقل بخارى به جاى «اثنا عشر خليفة» ، «اثنا عشر أميرا» آمده است .
ج ـ گزارش جابر بن سَمُره با همان اسنادى كه در منابع اهل سنّت آمده ، در منابع حديثى شيعه نيز نقل شده است . ^۸
د ـ احاديث ياد شده ، علاوه بر جابر بن سَمُره از طريق عبد اللّه بن عمر ، عبد اللّه