3 . در مِنا ، ^۱
4 . در مسجد الحرام ، ^۲
5 . در غدير خُم ، در بازگشت از حَجّة الوداع ، ^۳
6 . در مدينه ، در آخرين سخنرانى ، ^۴
7 . در منزل ، در بستر بيمارى اى كه به رحلت ايشان انجاميد . ^۵
ابن حجر هيثمى ، در باره طُرُق حديث ثقلين و اهمّيت تكرار آن مى گويد :
بدان كه حديثِ «تمسّك به ثقلين» ، طُرُق بسيارى دارد و از بيست و چند صحابى، نقل شده است . طرق فراوانى هم در صفحات گذشته ذكر شد ... . در برخى از اين طرق ، آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در سرزمين عرفات در حجّة الوداع گفت . در برخى ديگر آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله آن را در مدينه به هنگام بيمارى اش ، وقتى كه اتاقش آكنده از اصحاب بود ، فرمود . در پاره اى از آنها آمده كه آن را در غدير خُم گفته است . در برخى ديگر گفته شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام بازگشت از طائف ، به سخنرانى ايستاد و در آن جا فرمود . البتّه ميان اينها منافاتى وجود ندارد ؛ چرا كه ممكن است پيامبر صلى الله عليه و آله به خاطر توجّه ويژه اش به كتاب خدا و عترت پاك ، آن را در جاهاى ياد شده و جاهاى ديگر ، بارها گفته باشد . ^۶

حديث را به نقل از استاد خود ، ذهبى ، گزارش كرده است . ^۱
ه ـ هيثمى ، روايت زيد بن ثابت را «معتبر» دانسته و گفته است :
سندهاى آن ، خوب است... . ^۲ طبرانى، آن را در المعجم الكبير نقل كرده است و رجال حديث ، ثقه هستند . ^۳
سيوطى و آلبانى نيز آن را «صحيح» شمرده اند . ^۴
و ـ ابن حجر ، نقل امام على عليه السلام را «صحيح» دانسته است . ^۵ بوصيرى نيز آن را «صحيح» شمرده است . ^۶

چهار . موارد صدور حديث ثقلين

نقش سرنوشت ساز اهل بيت عليهم السلام در كنار قرآن و ضرورت مرجعيت علمى و سياسى آنان براى امّت اسلامى ، ايجاب مى كرد كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در ماه هاى آخر عمر پربركت خود ، از هر فرصتى براى تبيين جايگاه آنان استفاده كند و در مناسبت هاى مختلف ، اين موضوع را تكرار نمايد تا به گوش همگان برسد و حجّت بر آنان تمام شود . موارد گزارش شده ، عبارت اند از :
1 . در سرزمين عرفات ، در روز عرفه ، ^۷
2 . در مسجد خَيف ، ^۸