«وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَدَاءُ عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ .^۱
و كسانى كه به خدا و پيامبران وى ايمان آورده اند، آنان همان راستْ كرداران اند و پيش پروردگارشان گواه خواهند بود [ و ] ايشان راست اجر و نورشان» .

ج ـ اعتقاد همراه با اقرار به حقايق دينى

در آياتى كه واژه «ايمان» در كنار عمل صالح به كار رفته ، به معناى باورهاى دينىِ توأم با اعتراف به آنهاست ، مانند اين آيه :
«إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّة .^۲
در حقيقت ، كسانى كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند، آنان اند كه بهترين آفريدگان اند» .

د ـ اقرار زبانى به حقايق دينى

در برخى آيات ، مؤمن به كسانى اطلاق شده كه التزام عملى به دين ندارند يا از آنها خواسته شده كه ايمان بياورند . ايمان در اين آيات، به معناى اقرار زبانىِ تنها به كار رفته است ، مانند اين آيه :
«يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ خُذُواْ حِذْرَكُمْ فَانفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُواْ جَمِيعًا * وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَىَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيدًا * وَلَئِِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَالَيْتَنِى كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزًا عَظِيمًا . ³
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! [ در برابر دشمن ] آماده باشيد (اسلحه خود را برگيريد) و گروه گروه [ به جهاد ] بيرون رويد يا به طور جمعى روانه شويد .

سپس ارزش ايمان ، خاستگاه هاى ايمان ، پايدارى و ناپايدارى ايمان ، درجات ايمان ، بركات ايمان ، ويژگى هاى اهل ايمان و زيان هاى بى ايمانى ، در نُه فصل تقديم مى گردد . اينك، توضيحى كوتاه در باره مطالب ياد شده :

يك . كاربردهاى «ايمان» در قرآن

بررسى مواردى كه قرآن كريم ، كلمه «ايمان» يا برگرفته هاى اين واژه را به كار برده، نشان مى دهد كه اين كلمه ، در قرآن ، در چارچوب معناى لغوى خود ، كاربردهاى مختلفى دارد . بنا بر اين ، ابتدا كاربردهاى «ايمان» در قرآن را بررسى مى كنيم و سپس به جمع بندى آنها خواهيم پرداخت :

الف ـ آيين خاتم پيامبران

در مواردى كه «ايمان» در كنار ساير اديان در قرآن آمده ، مقصود از آن ، شريعتى است كه محمّد صلى الله عليه و آله از جانب خداوند براى هدايت جامعه بشر آورده است ، مانند اين آيه :
«إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَالَّذِينَ هَادُواْ وَالصَّابِئينَ وَالنَّصَارَى مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْاخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ .^۱
كسانى كه ايمان آورده اند و كسانى كه يهودى اند و صابئيان و نصارا، هر كس به خدا و روز بازپسين ايمان آوَرَد و كار نيكو كند، پس نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين خواهند شد» .

ب ـ اعتقادِ همراه با اقرار و عمل به حقايق دينى

در آياتى كه اهل ايمان مورد ستايش قرار گرفته اند ، مقصود از ايمان ، اعتقاد قلبىِ توأم با اقرار زبانى و عمل جوارحى است ، مانند اين آيه :