كسانى كه باطل را باور دارند و به خداوند كافر اند ، آنان همان زيانكاران اند» .
و نيز :
«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ . ¹
آيا كسانى را كه از كتاب [ آسمانى ] ، نصيبى يافته اند ، نديده اى، كه به «جِبت» و «طاغوت» ، ايمان دارند» .
راغب اصفهانى در تبيين كاربرد «ايمان» در مورد اخير مى گويد :
فذلك مذكور على سبيل الذمّ لهم ، و أنّه قد حصل لهم الأمن بما لا يقع به الأمن ، إذ ليس من شأن القلب ـ ما لم يكن مطبوعا عليه ـ أن يطمئنّ إلى الباطل ، وإنّما ذلك كقوله : «مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللَّهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ» ² و هذا كما يقال : إيمانه الكفر و تحيَّته الضرب و نحو ذلك . ³
از ايمان آنان [به جبت و طاغوت] براى سرزنش آنها ياد شده است و اين كه آنها با چيزى آرامش يافتند كه مايه آرامش نيست ؛ زيرا دل ـ تا وقتى كه [ سراسر تيرگى نشده و] مهر باطل نخورده باشد ـ چنين ويژگى اى ندارد كه به باطل اطمينان و آرامش يابد و اين ، همانند آن سخن خداوند است كه : «هر كه سينه اش به كفر گشاده گردد ، خشم خدا بر آنان است و برايشان عذابى بزرگ خواهد بود» و نيز همانند آن است كه گفته مى شود : «ايمانش كفر است و شادباشش كتك كارى!» و امثال آن .

دو. ايمان ، از نگاه قرآن

همان طور كه ملاحظه شد ، در همه مواردى كه گذشت ، قرآن ، كلمه «ايمان» را در معناى لغوىِ آن ، يعنى «تصديق» ، به كار برده است ، با اين تفاوت كه گاه اين واژه ،

در اين جا ، ايمان به معناى عمل به مقتضاى عقيده ـ كه نماز است ـ به كار رفته است . در احاديث فراوانى نيز عمل ، جزء ايمان محسوب شده است . ^۱

ز ـ تصديق مدّعا

يكى ديگر از كاربردهاى «ايمان» در قرآن ، «تصديق» و راست شمردن مدّعاست . هنگامى كه برادران يوسف عليه السلام او را در چاه انداختند ، گريه كنان پيش پدر آمدند و گفتند :
«إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَ تَرَكْنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَ مَآ أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَ لَوْ كُنَّا صَادِقِينَ .^۲
ما رفتيم كه مسابقه دهيم، و يوسف را پيش كالاى خود نهاديم. آن گاه ، گرگ ، او را خورد؛ ولى تو به ما ايمان ندارى ، هر چند راستگو باشيم» .
در اين آيه ، «ايمان» در معناى «تصديق» به كار رفته است ؛ يعنى : تو ما را تصديق نمى كنى و سخن ما را راست نمى شمارى ، هر چند راستگو باشيم .

ح ـ تصديق باورهاى موهوم

قرآن كريم در آيات بسيارى ، در مقام نكوهش ، كلمه «ايمان» را در معناى تصديق باورهاى موهوم ، به كار برده است ، مانند :
«أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ . ³
آيا به باطل ايمان مى آورند و به نعمت خدا كفر مى ورزند؟» .
و نيز :
«وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ بِالْبَاطِلِ وَ كَفَرُواْ بِاللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ . ⁴