اُنس ، در قرآن و حديث

در قرآن ، كلمه «اُنس» به كار نرفته است ؛ ليكن از مشتقّات آن استفاده شده است ، مانند : «آنَستُم» در آيه : «فَإِنْ ءَانَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ؛^۱اگر آنان را رشيد يافتيد، اموالشان را به خودشان بسپاريد» كه به معناى محسوس شدن و معلوم گرديدن است و مقصود ، اين است كه هنگامى كه آثار رشد فكرى در ايتام برايتان محسوس و نمايان گرديد ، اموالشان را در اختيارشان قرار دهيد . و «تستأنسوا» در آيه : «لَا تَدْخُلُواْ بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُواْ»^۲ كه به معناى انجام دادن كارى كه موجب اُنس و آشنايى است ، استعمال شده است و مقصود ، آن است كه سرزده وارد خانه ديگران نشويد .
امّا در احاديث اسلامى ، كلمه «اُنس» و مشتقّات آن ، فراوان به كار رفته و ره نمودهاى بسيار ارزنده و آموزنده اى در مورد آنچه شايسته اُنس و دل بستگى است و آنچه شايسته دل بستگى نيست ، ارائه شده است ؛ امّا پيش از ملاحظه متن اين ره نمودها ، توجّه به اين نكات ، نيكوست :

1 . نياز انسان به اُنس

نخستين نكته قابل تأمّل ، اين است كه نياز نداشتن به اُنس و اَنيس ، ويژه خداوند متعال است ، چنان كه از امام صادق عليه السلام روايت شده است :
سُبحانَ مَن لا يَستَأنِسُ بِشَى ءٍ أبقاهُ ، وَ لا يَستَوحِشُ مِن شَى ءٍ أفناهُ .^۳
منزّه است خدايى كه با چيزى كه ايجادش كرده است ، اُنس نمى گيرد و از [ فقدان ]چيزى كه نابودش مى سازد ، احساس وحشت [و تنهايى] نمى كند !
انسان ، از ريشه «اُنس» است و در زندگى ، نيازمند اُنس با ديگران است و به

درآمد

اُنس ، در لغت

واژه «اُنس» در لغت ، ضدّ «نُفور (گريز)» و به معناى «آرام يافتن به چيزى» و «خو گرفتن» و «دل بستگى» به آن است . راغب اصفهانى در تبيين معناى «اُنس» مى گويد :
الاُنسُ خِلافُ النُّفورِ .^۱
اُنس (آرام يافتن با چيزى) ، خلاف نُفور (رميدن) است .
همچنين ابن فارس ، اين واژه را چنين ريشه يابى مى نمايد :
الهَمزَةُ وَ النّونُ وَ السّينُ أصلٌ واحِدٌ ، وَ هُوَ ظُهورُ الشَّى ءِ ، وَ كُلُّ شَى ءٍ خالَفَ طَريقَةَ التَّوَحُّشِ ... وَ الاُنسُ : اُنسُ الإِنسانِ بِالشَّى ءِ إذا لَم يَستَوحِش مِنهُ .^۲
همزه و نون و سين ، يك ريشه معنايى دارد و آن ، آشكار شدن چيزى است ، و هر چيزى كه خلاف طريقه توحّش باشد ... . اُنس، خو گرفتن انسان با چيزى است ، زمانى كه از آن ، وحشت نداشته باشد .
بر اين پايه ، چون خو گرفتن و دل بستگى و الفت يافتن نسبت به چيزى (بر خلاف نفرت و وحشت از آن) ، موجب نزديكى و نمايان شدن آن مى گردد ، «اُنس» ناميده مى شود .