249
دانشنامه قرآن و حديث 6

۶۲.امام على عليه السلام :بدانيد كه زمين از حجّت خداوند عز و جل، خالى نمى ماند؛ امّا به زودى ، خداوند، خلق خود را به سبب ستم و بيداد و گنهكارىِ زيادشان، از ديدن آن حجّت ، كور خواهد ساخت.

۶۳.امام على عليه السلام :صد البتّه، زمين از وجود كسى كه حجّت خدا را بر پاى دارد ـ خواه آشكار و به نام ، خواه بيمناك و گم نام ـ خالى نمى مانَد ، تا حجّت هاى خدا و بُرهان هاى او ، از بين نروند. اينان چندند و كجايند؟ به خدا سوگند كه شمارشان اندك است ؛ امّا نزد خداوند ، پُرارج و قدرند. خداوند به واسطه آنان، حجّت ها و نشانه هاى خود را نگه مى دارد، تا آنان نيز آن [حجّت و نشانه]ها را به همتايان خويش بسپارند و در دل هاى همانندان خود بكارند.

۶۴.امام على عليه السلامـ در سخنرانى اى بر منبر كوفه ـ :بار خدايا! ناگزير ، در زمينت تو را حجّتى بر خلقت بايد ، كه ايشان را به دين تو ره نمون شود و علم [و شناختِ] تو را به آنان بياموزد تا حجّت تو از بين نرود و پيروانِ دوستانت ـ پس از آن كه به واسطه آنان ، هدايتشان فرمودى ـ گم راه نشوند. اين حجّت ، يا آشكار است ، امّا بدون حُكمرانى، يا پنهان است و چشم به راه. ۱ اگر جسم او، در عين هدايتگرى، از مردم پنهان است، دانش و آداب ۲ او ، در دل هاى مؤمنان جاى دارد و آنها را به كار مى بندند.

۶۵.امام على عليه السلام :بار خدايا! تو را ناگزير ، حجّت هايى در زمينت بايد؛ حجّتى از پىِ حجّتى بر خلقت ، كه آنان را به دين تو رهبرى كنند و دانشِ تو را به ايشان بياموزند تا پيروانِ دوستانت پراكنده نشوند، خواه اين حجّت ، آشكار باشد و نافرمان روا ، و خواه پنهان و در انتظار. اگر چه جسمشان، در حال آتش بس مردم [با دشمن]، از آنان پنهان باشد ، دانش ديرين و منتشر آنان ، از مردم، نهان نيست و آدابشان ، در دل هاى مؤمنانْ پا برجاست و به آنها عمل مى كنند... .
بار خدايا! من مى دانم كه بساط دانش ، يكپارچه برچيده نمى شود و مايه هاى آن ، از ميان نمى رود و تو زمينت را از حجّتى براى خودت بر خلقت ، خالى نمى گذارى ـ چه حجّتى آشكار، امّا نافرمان روا و چه ترسان و گم نام ـ تا حجّت تو از بين نرود و دوستانت ـ پس از آن كه هدايتشان فرمودى ـ گم راه نشوند. امّا اينان كجايند؟ و چندند؟ آنان به شماره ، كمترين اند و [ليكن] پُرارج ترين كسان نزد خدايند.

1.واژه «مترقِّب» ـ كه در متن عربى حديث آمده ـ به معناى «منتظر و چشم به راه اذن الهى براى ظهور» است. اين واژه و مشابه آن را در حديث بعد ، به صورت ديگرى (مُترقَّب، يُتَرقَّب) نيز مى توان ديد كه در اين صورت ، به معناى آن است كه مردم ، در انتظار ظهور اويند، چنان كه در روايتى ديگر از همين خطبه امام على عليه السلام آمده است: «يَتَرَقَّبُهُ أولياؤُكَ» (ر.ك: دلائل الإمامة، طبرى امامى: ص ۵۳۰).

2.اخلاق و تربيت و راه و رسم.


دانشنامه قرآن و حديث 6
248

۶۲.الإمام عليّ عليه السلام :اِعلَموا أنَّ الأَرضَ لا تَخلو مِن حُجَّةٍ للّهِِ عز و جل ، ولكِنَّ اللّهَ سَيُعمي خَلقَهُ عَنها بِظُلمِهِم وجَورِهِم وإِسرافِهِم عَلى أنفُسِهِم. ۱

۶۳.عنه عليه السلام :اللَّهُمَّ بَلى ، لا تَخلُو الأَرضُ مِن قائِمٍ للّهِِ بِحُجَّةٍ ، إمّا ظاهِرا مَشهورا وإِمّا خائِفا مَغمورا ۲ ، لِئَلّا تَبطُلَ حُجَجُ اللّهِ و بَيِّناتُهُ، وكَم ذا وأَينَ اُولئِكَ ؟ اُولئِكَ وَاللّهِ الأَقَلّونَ عَدَدا ، وَالأَعظَمونَ عِندَ اللّهِ قَدرا ، يَحفَظُ اللّهُ بِهِم حُجَجَهُ وبَيِّناتِهِ ، حَتّى يُودِعوها نُظَراءَهُم ۳ ، ويَزرَعوها في قُلوبِ أشباهِهِم. ۴

۶۴.عنه عليه السلامـ في خُطبَةٍ لَهُ عَلى مِنبَرِ الكوفَةِ ـ :اللّهُمَّ إنَّهُ لابُدّ لِأَرضِكَ مِن حُجَّةٍ لَكَ عَلى خَلقِكَ ، يَهديهِم إلى دينِكَ ويُعَلِّمُهُم عِلمَكَ ، لِئَلّا تَبطُلَ حُجَّتُكَ ، ولا يَضِلَّ أتباعُ أوليائِكَ بَعدَ إذ هَدَيتَهُم بِهِ ، إمّا ظاهِرٌ لَيسَ بِالمُطاعِ أو مُكتَتِمٌ مُتَرَقِّبٌ ۵ ، إن غابَ عَنِ النّاسِ شَخصُهُ في حالِ هِدايَتِهِم ، فَإِنَّ عِلمَهُ وآدابَهُ في قُلوبِ المُؤمِنينَ مُثبَتَةٌ ، فَهُم بِها عامِلونَ. ۶

۶۵.عنه عليه السلام :اللّهُمَّ إِنَّهُ لا بُدَّ لَكَ مِن حُجَجٍ في أرضِكَ ، حُجَّةٍ بَعدَ حُجَّةٍ عَلى خَلقِكَ ، يَهدونَهُم إلى دينِكَ ، ويُعَلِّمونَهُم عِلمَكَ كَيلا يَتَفَرَّقَ أتباعُ أولِيائِكَ ، ظَاهِرٍ غَيرِ مُطاعٍ ، أو مُكتَتِمٍ يَتَرَقَّبُ ، إن غابَ عَنِ النّاسِ شَخصُهُم في حالِ هُدنَتِهِم فَلَم يَغِب عَنهُم قَديمُ مَبثوثِ عِلمِهِم ، وآدابُهُم في قُلوبِ المُؤمِنينَ مُثبَتَةٌ ، فَهُم بِها عامِلونَ . . . اللّهُمَّ فَإِنّي لَأَعلَمُ أنَّ العِلمَ لا يَأرِزُ ۷ كُلُّهُ ولا يَنقَطِعُ مَوادُّهُ ، وأنَّكَ لا تُخلي أرضَكَ مِن حُجَّةٍ لَكَ عَلى خَلقِكَ ، ظَاهِرٍ لَيسَ بِالمُطاعِ ، أو خائِفٍ مَغمورٍ ، كَي لا تَبطُلَ حُجَّتُكَ ولا يَضِلَّ أولِياؤُكَ بَعدَ إِذ هَدَيتَهُم ، بَل أينَ هُم ؟ وكَم هُم ؟ اُولئِكَ الأَقَلّونَ عَدَداً ، الأَعظَمونَ عِندَ اللّهِ قَدراً. ۸

1.الغيبة للنعماني : ص ۱۴۱ ح ۲ عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج ۵۱ ص ۱۱۳ ح ۸ .

2.مَغْمور : أي ليس بمشهور (النهاية : ج ۳ ص ۳۸۴ «غمر») .

3.النَّظيرُ : المِثْلُ في كلّ شيء (النهاية : ج ۵ ص ۷۸ «نظر») .

4.نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۷ ، الأمالي للمفيد : ص ۲۵۰ ح ۳ ، الخصال : ص ۱۸۷ ح ۲۵۷ ، كمال الدين : ص ۲۹۱ ح ۲ كلّها عن كميل ، تفسيرالقمّي : ج ۱ ص ۳۵۹ وفيه صدره إلى «بيّناته» وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج ۱ ص ۱۸۸ ح ۴ ؛ تاريخ دمشق : ج ۵۰ ص ۲۵۵ عن كميل ، كنز العمّال : ج ۱۰ ص ۲۶۲ ح ۲۹۳۹۱ .

5.التَّرقُّبُ : الانتظار (الصحاح : ج ۱ ص ۱۳۸ «رقب») .

6.كمال الدين : ص ۳۰۲ ح ۱۱ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، بحار الأنوار : ج ۲۳ ص ۴۹ ح ۹۴ .

7.يَأرِزُ العلمُ : أي ينضمّ بعضه إلى بعض ويجتمع عند أهله (مرآة العقول : ج ۴ ص ۴۸) .

8.الكافي : ج ۱ ص ۳۳۹ ح ۱۳ ، الغيبة للنعماني : ص ۱۳۶ ح ۲ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۲۳ ص ۵۴ ح ۱۱۶ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 6
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛سبحاني نيا،محمّد تقي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛برنجکار،رضا؛شيخي،حميد رضا؛خداياري،علي نقي
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 134504
صفحه از 576
پرینت  ارسال به