۹۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :علىّ بن ابى طالب ، داناترين فرد امّت من، و داناترينِ آنان به داورى در هر چيزى است كه پس از من ، در آن اختلاف كنند.
۹۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به على عليه السلام ـ :تو از جانب من ، ادا[ى مأموريت] مى كنى و صداى مرا به گوش آنان مى رسانى، و آنچه را پس از من ، در آن اختلاف كنند ، برايشان روشن مى گردانى.
۹۹.امام على عليه السلامـ در نكوهش اختلاف فتواى عالمان و مراجعه نكردن به امامى كه قرآن را مى شناسد و قادر به حلّ اختلاف آنان و روشن نمودن حقيقت است ـ :داورى در حكمى از احكام ، نزدِ يكى از آنان برده مى شود و او در آن ، طبق رأى خود، حكم مى دهد. سپس همان دعوا را نزد ديگرى مى برند و او درست بر خلاف رأىِ اوّلى حكم مى دهد. آن گاه ، همان دعوا را نزد پيشوايى كه آنان را به قضاوت گماشته است ، مى برند و او نظر همه آنان را تأييد مى كند. اين در حالى است كه خدايشان يكى است، پيامبرشان يكى است، و كتابشان يكى! آيا خداوند پاك ، آنان را به اختلاف، فرمان داده است و آنها از فرمان او اطاعت كرده اند؟! يا آنها را از اختلاف، نهى كرده است و آنها نافرمانى اش كرده اند؟!
۱۰۰.الكافىـ به نقل از يونس بن يعقوب ـ :جمعى از اصحاب امام صادق عليه السلام ، از جمله : حُمران بن اَعيَن و محمّد بن نُعمان و هِشام بن سالم و طيّار ، خدمت امام صادق عليه السلام بودند و جمع ديگرى نيز حضور داشتند و هشام بن حكم ـ كه جوان بود ـ در ميان آنان بود. امام صادق عليه السلام فرمود: «اى هشام! به من گزارش نمى دهى كه با عمرو بن عُبَيد، چه كردى و از او چه پرسيدى؟».
هشام گفت: اى فرزند پيامبر خدا! هيبت شما مرا مى گيرد و از شما شرم دارم و زبانم در برابرتان بند مى آيد.
امام صادق عليه السلام فرمود: «وقتى به شما دستورى مى دهم ، اجرا كنيد».
هشام گفت: از وضعيت عمرو بن عبيد و مجلس درس او در مسجد بصره ، خبردار شدم. اين امر ، بر من گران آمد و به سوى او ره سپار شدم و روز جمعه به بصره رسيدم و به مسجد بصره رفتم. ديدم جمع بسيارى بر گرد عمرو بن عبيد حلقه زده اند و او پاى جامه پشمىِ سياهى به پا و ردايى به تن داشت و مردم از وى پرسش مى كردند. من از مردم، راه خواستم . برايم راه باز كردند و من رفتم و در انتهاى جمعيت ، دو زانو نشستم . آن گاه گفتم: اى مرد دانشمند! من مردى غريبم. اجازه مى دهى سؤالى بپرسم؟ گفت: آرى. گفتم: تو چشم دارى؟ گفت: پسرم! اين چه سؤالى است؟ چيزى را كه مى بينى ، چگونه در باره اش مى پرسى؟ گفتم: سؤال من ، همين گونه است. گفت: بپرس ، پسرم! هر چند پُرسشت احمقانه است. گفتم: پاسخ سؤالم را بده. گفت: بپرس.
گفتم: آيا چشم دارى؟ گفت: آرى. گفتم: با آن ، چه مى كنى؟ گفت: با آن ، رنگ ها و اشخاص را مى بينم. گفتم: آيا بينى دارى؟ گفت: آرى. گفتم: با آن ، چه مى كنى؟ گفت: با آن ، بوها را استشمام مى كنم. گفتم: آيا دهان دارى؟ گفت: آرى.
گفتم: با آن، چه مى كنى؟ گفت: با آن ، مزه ها را مى چشم.
گفتم: آيا گوش دارى؟ گفت: آرى. گفتم: با آن ، چه مى كنى؟ گفت: با آن ، صدا را مى شنوم.
گفتم: آيا دل دارى؟ گفت: آرى. گفتم: با آن، چه مى كنى؟ گفت: به وسيله آن، آنچه را بر اين اندام ها و حواس، وارد مى شود، تمييز مى دهم. گفتم: آيا با وجود اين اندام ها ، از دل، بى نيازى نيست؟ گفت: نه. گفتم: چگونه نه، در حالى كه اين اندام ها صحيح و سالم هستند؟
گفت: پسرم! اين اندام ها هر گاه در چيزى كه بوييده يا ديده يا چشيده و يا شنيده اند ، شك كنند ، آن را به دل، ارجاع مى دهند و دل ، يقين حاصل مى كند و شك را از بين مى برد.
به او گفتم: پس خداوند ، دل را در حقيقت، براى [رفع] شكّ اندام ها گذاشته است؟ گفت: آرى. گفتم: پس وجود دل ، لازم است وگر نه ، اندام ها به يقين نمى رسند؟ گفت: آرى.
به او گفتم: اى ابو مروان! پس خداوند ـ تبارك و تعالى ـ كه اندام هاى تو را به حال خود رها نكرده ـ بلكه براى آنها پيشوايى قرار داده است تا بر دريافت هاى صحيحِ آنها صحّه بگذارد و به آنچه در آن شك شده است ، يقين كند ـ [آيا] اين همه مخلوق را در سرگردانى و شك و اختلاف ، رها مى سازد و برايشان پيشوايى كه شك و سرگردانى شان را به او ارجاع دهند ، قرار نمى دهد، در صورتى كه براى اندام هاى تو، پيشوايى قرار داده است تا سرگردانى و شكّ خود را به او ارجاع دهى؟!
عمرو، خاموش ماند و چيزى به من نگفت. سپس رو به من كرد و گفت: تو هشام بن حَكَمى؟ گفتم: خير. گفت: از همنشينان اويى؟ گفتم: خير. گفت: پس اهل كجايى؟ گفتم: از اهالى كوفه. گفت: پس تو ، خود او هستى.
آن گاه ، مرا در آغوش كشيد و به جاى خود نشانيد و خودش از جايش برخاست و تا زمانى كه من نشسته بودم ، ديگر سخنى نگفت.
[با شنيدن سخنان هشام ،] امام صادق عليه السلام خنديد و فرمود: «اى هشام! اين مطالب را چه كسى به تو آموخته است؟».
هشام گفت: مطالبى است كه از خود شما آموخته بودم و آنها را به هم ربط دادم.
امام فرمود: «به خدا سوگند كه اين مطلب ، در كتاب هاى ابراهيم عليه السلام و موسى عليه السلام نوشته است».
