و هرگز ، آن را تمنّا نمى كنند» .
واژه «اُمنيّة» ، يعنى صورت حاصل در نفس از تمنّاى چيزى، و چون دروغ ، عبارت است از تصوّر چيزى كه حقيقت (واقعيت) ندارد و آوردن آن ، تصوّر در قالب لفظ تمنّى است ، چون خاستگاهى براى دروغ است. ¹

اَمَل، در قرآن و حديث

واژه هاى «أمل» ، «رجاء» و «تمنّى» ، در قرآن كريم نيز معناى نزديك به هم دارند . در قرآن، دو بار واژه «أمَل» به كار رفته است ؛ يك بار به معناى آرزوى نيكو ^۲ و يك بار به معناى آرزوى نكوهيده . ^۳ واژه «رجاء» و مشتقّات آن هم 27 بار در قرآن آمده كه غالب آنها در آرزوهاى نيكو به كار رفته است . به عكس، واژه «منى» و مشتقّات آن ، 21 بار به كار رفته كه در غالب موارد ، مقصود ، آرزوهاى نكوهيده است .
گفتنى است كه شمارى از روايات ، مؤيّد نظر تاج العروس در متفاوت بودن معناى «اَمَل» و «رجاء» است ؛ يعنى اَمَل ، غالبا در مواردى استعمال مى شود كه رسيدن به آن ، بعيد به نظر مى رسد.
در اين بخش ، نكات تربيتى مهمّى در باره آرزو مورد توجّه قرار گرفته كه اجمالاً به آنها اشاره مى كنيم :

يك . نقش آرزو در زندگى فردى و اجتماعى

آرزوى مال ، ريشه در سرشت انسان دارد . انسان ، ذاتا در جستجوى كمالِ مطلق است ودين هت ، آرزوهاى او حد و حصر ندارد . ^۴ اين خصوصيت فطرى ، در

باشد؛ چرا كه «طمع» ، فقط براى مورد نزديك است و «رجاء» براى بين «امل» و «طمع» ؛ زيرا «راجى (اميدوار)» ، گاهى اوقات ، بيم آن دارد كه اميدش تحقّق پيدا نكند . پس به معناى خوف و بيم به كار نمى رود. نيّتِ رسيدن به خير را «اَمَل» مى گويند و ترس و نگرانى قلبى را «ايحاش». ¹
معناى «مُنى» و «تمنّى»، مانند معناى امل و رجا ، به يكديگر نزديك است ؛ امّا غالبا بر خيالات باطل اطلاق مى شوند . راغب، در المفردات در اين باره مى نويسد :
«مُنى» ، به معناى اندازه گيرى (تقدير) است. گفته مى شود: «مَنى لك المانى ؛ تقدير كننده براى تو تقدير كرد» . از همين معناست: «مَنا» كه به قولى، چيزى است كه با آن ، وزن مى كنند و «مَنىّ» ، چيزى است كه جانداران از آن خلق مى شوند. خداوند متعال فرموده است: «أَلَمْ يَكُ نُطْفَةً مِّن مَّنِىٍّ يُمْنَى ؛ ² آيا آبى از منى اى كه ريخته مى شود ، نبود؟» و «مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى ؛ ³ از آبى، آن گاه كه ريخته مى شود» ؛ يعنى به قدرت خداوند ، از آن موجودى كه نبوده است ، اندازه گيرى و آفريده مى شود .
واژه «مَنيّه» نيز از همين معناست ، به معناى اَجَل (سررسيدِ عمر) كه براى موجود زنده ، مقدّر شده است و جمع آن ، «منايا»است . «تمنّى» نيز به معناى تقدير و تصوير كردن چيزى در ذهن است. اين كار ، گاه از روى تخمين و گمان است و گاه از روى انديشه و از روى يك اصل ؛ امّا چون اكثراً از روى تخمين است ، دروغْ بيشتر در آن راه دارد . پس اكثر تمنّى ها تصوّر چيزى اند كه حقيقت ندارد (تمنّى به معناى آرزوى واهى و بى اساس است) .
خداوند متعال مى فرمايد: «أَمْ لِلْاءِنسَانِ مَا تَمَنَّى ؛ ⁴ مگر انسان آنچه را تمنّا كند ، دارد؟» و «فَتَمَنَّوُاْ الْمَوْتَ ؛ ⁵ پس ، تمنّاى مرگ كنيد» و «وَ لَا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدَا ؛ ⁶