3 . كليد هستى شناسى

دسته سوم ، احاديثى هستند كه تصريح مى كنند خودشناسى ، مقدّمه و كليد هستى شناسى است ، چنان كه از امام على عليه السلام نقل شده است كه :
مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَهُوَ لِغَيرِهِ أعرَفُ .^۱
آن كه خود را بشناسد ، ديگران را بهتر مى شناسد .مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَدِ انتَهى إِلى غايَةِ كُلِّ مَعرِفَةٍ وعِلمٍ .^۲
آن كه خود را بشناسد ، به نهايتِ هر شناخت و دانشى مى رسد .

4 . كليد خداشناسى

دسته چهارم ، احاديثى اند كه خودشناسى را كليد خداشناسى ، بلكه برابر با خداشناسى مى دانند كه در فصل چهارم به آنها پرداخته شد و مشهورترينِ آنها اين حديث شريف است كه از پيامبر خدا و امام على عليه السلام روايت شده كه فرموده اند :
مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ .^۳
آن كه خود را بشناسد ، پروردگارش را نيز مى شناسد .

5 . مقصود از خودشناسى

دسته پنجم ، احاديثى اند كه خودشناسى را تبيين و تفسير مى كنند ، مانند شمارى از احاديث فصل چهارم و همه احاديثى كه در باب دوم در باره آفرينش انسان خواهند آمد .
اكنون با عنايت به اين كه در ميان همه آيات و احاديثى كه مردم را به خودشناسى دعوت كرده اند ، حديث شريف «مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه» مورد توجّه

سودمندترينِ شناخت ها ، خودشناسى است .
و از امام باقر روايت شده :
لا مَعرِفَةَ كَمَعرِفَتِكَ بِنَفسِكَ . ¹
هيچ شناختى مانند اين نيست كه خود را بشناسى .

2 . زيان هاى جهل به خود

دسته دوم ، احاديثى اند كه به بيان زيان هاى نشناختن خود پرداخته اند . در اين احاديث ، تأكيد شده است كه انسان تا خود را نشناسد ، نمى تواند جهان بينى درستى داشته باشد و راه رستگارى و نجات را در زندگى بيابد . بخشى از سخنان امام على عليه السلام در اين باره ، چنين است :
مَن جَهِلَ نَفسَهُ كانَ بِغَيرِ نَفسِهِ أجهَلَ .^۲
آن كه خود را نشناسد ، به غير خود ، نادان تر است .كَيفَ يَعرِفُ غَيرَهُ مَن يَجهَلُ نَفسَهُ ؟!^۳
آن كه خود را نشناخته است ، چگونه ديگرى را بشناسد ؟!لا تَجهَل نَفسَكَ فَإِنَّ الجاهِلَ مَعرِفَةِ نَفسِهِ جاهِلٌ بِكُلِّ شَى ءٍ .^۴
از خود ، بى خبر مباش كه بى خبر از خود ، از همه چيز بى خبر است .
مَن لَم يَعرِف نَفسَهُ بَعُدَ عَن سَبيلِ النَّجاةِ ، و خَبَطَ فِى الضَّلالِ وَ الجَهالاتِ .^۵
كسى كه خود را نشناسد ، از راه رهايى دور مى افتد و در گم راهى و نادانى فرو مى غلتد .