از ديدگاه قرآن كريم ، امكان ندارد كه انسان ، جهان هستى را بشناسد ؛ ولى خدا را نشناسد ، يعنى آفريده ها را ببيند ؛ ولى آفريننده را نه . امكان ندارد كه در آينه هستى نظر كند ؛ ولى آفريننده هستى براى او در آن جلوه گر نباشد ، مگر آن كه در ديدش عيبى باشد .
اين حقيقت قرآنى را امير مؤمنان عليه السلام در جاهاى گوناگون و با چندين بيان و به گونه سحرآميزى كه قلب را شيفته مى كند ، بازگو كرده است . كلام ايشان در اين باره ، از رساترين بيان هاى خداشناسى از طريق آيات و نشانه هاست ، از جمله اين سخن ايشان :
الحَمدُ للّهِ المُتَجَلِّى لِخَلقِهِ بِخَلقِهِ ، وَ الظّاهِرِ لِقُلُوبِهِم بِحُجَّتِهِ .^۱
سپاس ، خداى را كه براى آفريده هايش با آفريدنش تجلّى كرده و در قلب آنان با حجّتش هويدا شده است .
واقعيتْ اين است كه تجلّى آفريدگار براى انسان ، چيزى نيست كه بتوان با نوشتن و گفتن ، آن را به ديگران منتقل كرد ؛ بلكه اين ، امرى است كه بايد آن را يافت . طبيعى است كه هر كس ذائقه جانش سالم و ديده بصيرتش نافذ باشد ، همه عالم هستى را آينه تمام نماى جمال و جلال خداوند مى يابد .

تجلّى آفريدگار در آينه آفريده ها

درك تجلّى آفريدگار در آينه آفريده ها ، به تناسب ميزان استعداد ديد انسان ، قوّت و ضعف دارد . هر گاه موانع شناخت در انسان ، كمتر و توان رؤيت عقلى و قلبى بيشتر باشد ، تجلّى آفريدگارِ خجسته و والا در آينه آفريده ها در حس ، بيشتر و در درك ، عميق تر است .
ابن ميثم بحرانى در توضيح اقسام درك انسان ها از تجلّيات آفريدگار در

سخنى درباره نشانه هاى خدا

قرآن كريم ، همه پديده هاى عالم هستى را آيه هاى روشن و نشانه هاى آشكار و راه نمايان صريح بر وجود آفرينشگر هستى مى داند ، به اين معنا كه همه پديده ها از ريزترين ذرات تا بزرگ ترين كهكشان ها و از اتم تا عظيم ترين اجرام آسمانى ، و از پديده هاى ديدنى و ناديدنى ، همه و همه ، آفريده شده اند تا نشانه روشن و آينه تمام نما و راه نماى متقن وجود آفريننده شان باشند .
از آن جا كه پرده اى بر ديدگان آدمى نيست و موانع شناخت قلبى و عقلى ، راه هاى قلب و عقل او را نبسته اند ، و چون آفريننده عالم ، در آينه پديده هاى هستى ، از زمين و كوه ها و بيابان ها و درياها و درختان گرفته تا چيزهاى ديگر ، تجلّى كرده است ، همه هستى ، گواه او و هر آنچه از آفاق است ، دليل اوست . چه خوب سروده است ابو العتاهيه كه :
شگفتا ، چگونه نافرمانى مى شود او/
و يا چگونه منكِر ، او را انكار مى كند
در حالى كه در هر چيزى ، نشانه اى از اوست/
كه دلالت بر يگانگى او مى كند! ^۱