285
دانشنامه قرآن و حديث 5

«يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اذْكُرُواْ اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا .۱
اى كسانى كه ايمان آورده ايد ! خدا را فراوان ياد كنيد» .
«فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُواْ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِكُمْ .۲
و چون نماز را تمام كرديد ، ايستاده و نشسته و بر پهلو خوابيده [و در هر حال] ، خدا را ياد كنيد» .
«الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ .۳
آنان كه ايستاده و نشسته و بر پهلو آرميده ، خدا را ياد مى كنند»
.
امام صادق عليه السلام فرمود :
ما مِن شَى ءٍ إِلّا ولَهُ حَدٌّ يَنتَهي إِلَيه ، إِلَا الذِّكر فَلَيسَ لَهُ حَدٌّ يَنتَهى إِلَيهِ .۴
هيچ چيزى نيست جز آن كه حدّى دارد كه بدان منتهى مى شود ، جز ياد [خدا ]كه حدّ و نهايتى ندارد .
و سپس اين آيه را خواند :
«يَاأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اذْكُرُواْ اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا .
اى كسانى كه ايمان آورده ايد ! خدا را فراوان ياد كنيد»
.
در باره نقش «ذكر» در سازندگى انسان ، توجّه به چند نكته ضرورى است :

1 . تداوم ذكر

آنچه موجب ظهور آثار ذكر در پيراستگى و آراستگىِ قلب و رسيدن به معرفت شهودى است ، تداوم ذكر است ، چنان كه در شمارى از متونى كه گذشت ، بدان

1.احزاب : آيه ۴۱ .

2.نساء : آيه ۱۰۳ .

3.آل عمران : آيه ۱۹۱ .

4.الكافى : ج ۲ ص ۴۹۸ ح ۱ .


دانشنامه قرآن و حديث 5
284

دَوامُ الذِّكرِ يُنيرُ القَلبَ وَالفِكرَ .۱
مداومت بر ذكر ، دل و انديشه را نورانى مى كند . مُداوَمَةُ الذِّكرِ قوتُ الأَرواحِ ومِفتاحُ الصَّلاحِ .۲
دوام ذكر ، خوراك جان ها و كليد درستى است . دسته سوم ، احاديثى هستند كه معرفت خدا و انس با خدا و محبّت او را ثمره ياد خدا مى دانند ، مانند آنچه از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده است : مَن أكثَرَ ذِكرَ اللّهِ عز و جل أَحَبَّهُ اللّهُ .۳
هر كس خدا را فراوان ياد كند ، خداوند [ نيز] او را دوست خواهد داشت .
و امام على عليه السلام فرموده است :
الذِّكرُ مِفتاحُ الأُنسِ .۴
ذكر ، كليد اُنس است .
و نيز همه احاديثى كه در باب اوّل و دوم اين فصل گذشت .
بنا بر اين ، «ياد خدا» در گام اوّل سلوك ، آينه دل را از زنگارهاى اخلاق و اعمال ناشايست پاك مى كند و در گام دوم ، با نورانى ساختنِ آن ، زمينه را براى انعكاس معارف شهودى در آن و دستيابى به معرفت و محبّت خدا ، فراهم مى سازد .
با عنايت به آثار و بركات ياد خدا و نقش كليدىِ آن در سازندگى انسان و جامعه توحيدى است كه در جاىْ جاى قرآن كريم و احاديث اسلامى ، بر فراوانى ذكر ، بلكه تداوم آن ، تأكيد شده است :

1.غرر الحكم : ج ۴ ص ۲۱ ح ۵۱۴۴ .

2.غرر الحكم : ج ۶ ص ۱۳۷ ح ۹۸۳۲ .

3.الكافى : ج ۲ ص ۵۰۰ ح ۳ ، الزهد ، حسين بن سعيد : ص ۵۵ ح ۱۴۸ ، بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۱۶۰ ح ۳۹ .

4.غرر الحكم : ج ۱ ص ۱۴۵ ح ۵۴۱ ، عيون الحكم و المواعظ : ص ۴۰ ح ۸۸۶ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 5
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛سبحاني نيا،محمّد تقي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛برنجکار،رضا؛شيخي،حميد رضا؛مسعودي،عبدالهادي
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 156859
صفحه از 583
پرینت  ارسال به