297
دانشنامه قرآن و حديث 5

نشناسانى ، حجّت تو را نخواهم شناخت . خدايا ! حجّت خود را به من بشناسان كه اگر حجّتت را به من نشناسانى ، از دينم گم راه خواهم شد .
از اين روشن تر ، سخن امير مؤمنان عليه السلام است . وقتى رئيس نصارا از ايشان پرسيد : «خدا را به محمّد شناختى و يا محمّد را به خدا ؟» ، امام عليه السلام در پاسخ فرمود :
ما عَرَفتُ اللّهَ بِمُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ، وَ لكنِ عَرَفتُ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله بِاللّهِ . 1
خدا را با محمّد صلى الله عليه و آله نشناختم ؛ بلكه محمّد را با خدا شناختم .
بنا بر اين ، چگونه مى توان بين اين دو دسته حديث ، جمع كرد؟
پاسخ ، اين است كه اين احاديث ، حاكى از نقش متقابل خداشناسى و شناخت اهل بيت عليهم السلام هستند . از يك سو ، شناخت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و خاندان او ـ چنان كه در حديث اخير آمده ـ فرع خداشناسى است ؛ زيرا تا وجود خدا اثبات نشود ، نبوّتْ معنا پيدا نمى كند ، و از سوى ديگر ، تا پيامبران ، مردم را به خداشناسى دعوت نكنند و زمينه تفكّر در براهين توحيد را در جامعه فراهم نسازند ، كسى در صدد شناخت خداوند عز و جل بر نخواهد آمد . وانگهى ـ چنان كه توضيح داديم ـ دستيابى به درجات بالاى خداشناسى ، جز از طريق ره نمودهاى پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام امكان پذير نيست .
بر اين اساس ، تعارضى ميان دو دسته حديثى كه اشاره شد ، وجود ندارد ، بدين ترتيب كه نخست پيامبران و اوصياى آنان ، مردم را به خداشناسى بر پايه برهان دعوت مى كنند . پس از اين كه مردم با خدا آشنا شدند ، عقل ، آنان را به پيروى از فرستادگان خدا و رهبران الهى فرا مى خوانَد و پيشوايان دينى ، زمينه را براى رشد و تعالى انسان و رسيدن او به بالاترين مراتب خداشناسى فراهم مى سازند .

چهار . استمداد از خداوند متعال

چهارمين دستور كار براى سلوك الى اللّه ، نيايش و يارى خواستن از خداوند متعال

1.ر . ك : ص ۱۴۶ ح ۲۴ .


دانشنامه قرآن و حديث 5
296

و بِمُوالاتِكُم تُقبَلُ الطّاعَةُ المُفتَرَضَةُ ، و لَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ .۱
و به موالات شما ، اعمال واجب پذيرفته مى شوند ، و مودّت شما واجب است .
بارى ، به بركت ولايت اهل بيت عليهم السلام و اطاعت از آنان ، سالك مى تواند به بالاترين مراتب توحيد و معرفت شهودى دست يابد ، چنان كه امام رضا عليه السلام مى فرمايد :
مَن سَرَّهُ أَن يَنظُرَ إِلَى اللّهِ بِغَيرِ حِجابٍ ، و يَنظُرَ اللّهُ إلَيهِ بِغَيرِ حِجابٍ فَليَتَوَلَّ آلَ مُحَمَّدٍ ، وَ ليَتَبَرّأ مِن عَدُوِّهِم .۲
آن كه او را خوش آيد كه بدون پرده به خدا بنگرد و خدا هم بدون پرده به او بنگرد ، بايد ولايت خاندان محمّد را بپذيرد و از دشمنان ايشان ، بيزارى بجويد .

3 . نقش متقابل خداشناسى و شناخت اهل بيت عليهم السلام

در باره نقش اهل بيت عليهم السلام در خداشناسى ، اين نكته نيز قابل توجّه است كه در شمارى از احاديث ـ چنان كه ملاحظه گرديد 3 ـ تأكيد شده كه معرفت خداوند عز و جلجز از طريق شناخت اهل بيت عليهم السلام ممكن نيست . از سوى ديگر ، در برخى احاديث آمده كه شناخت اهل بيت عليهم السلام ، متأخّر از شناخت خداست . در دعايى كه امام صادق عليه السلام به زُراره آموخت ، مى خوانيم :
اللّهُمَّ عَرِّفنى نَفسَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفنى نَفسَكَ لَم أعرِف نَبِيَّكَ ، اللّهُمَّ عَرِّفنى رَسولَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفنى رَسولَكَ لَم أعرِف حُجَّتَكَ ، اللّهُمَّ عَرِّفنى حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفنى حُجَّتَكَ ضَلَلتُ عَن دينى . 4
خدايا! خودت را به من بشناسان كه اگر خود را به من نشناسانى ، پيامبرت را نخواهم شناخت . خدايا ! پيامبرت را به من بشناسان كه اگر پيامبرت را به من

1.تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۹۹ ح ۱۷۷ ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۲ ص ۶۱۶ ح ۳۲۱۳ .

2.ر . ك : ص ۲۷۶ ح ۱۴۸ .

3.ر . ك : ص ۱۵۹ (خدا / مبحث يكم / فصل دوم : راه نمايان شناخت خدا / اهل بيت عليهم السلام ) و ص ۲۷۷ (فصل ششم : ولايت و دوستى اهل بيت عليهم السلام ) .

4.ر . ك : ص ۲۸۰ ح ۱۵۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 5
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛سبحاني نيا،محمّد تقي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛برنجکار،رضا؛شيخي،حميد رضا؛مسعودي،عبدالهادي
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 156886
صفحه از 583
پرینت  ارسال به