حدوث اوست ، و آنچه از نقص و ناتوانى در پىِ اين مى آيد و اينها حُجب ظلمانى اند .
و از آن جمله است ، آنچه به نور بودن و تجرّد و تقدّس و وجود وجوبى و كمال و عظمت و جلال و آنچه لازمه اينهاست ، مربوط مى شود كه اينها ، حجاب هاى نورانى هستند و زدودن هر دو نوع حجاب ، نشدنى است و اگر زدوده شده ، به جز ذات حق تعالى چيزى نمى مانَد ، و يا مقصود از كشف حجاب ، زدودن اجمالى به وسيله پاكسازى از صفات شهوانى و اخلاق حيوانى و خو گرفتن به اخلاق ربّانى از طريق عبادت هاى فراوان و رياضت كشيدن و مجاهده و ممارست در علوم حقيقى است تا حجاب هاى ميان او و خداى سبحان ، به اجمال برداشته شود و آنچه از نور جلالش بر ايشان آشكار مى شود ، تعيّن ها ، اراده ها و شهوت هاى ايشان را بسوزانَد و با ديده يقين ، كمال خداى سبحان و نقص خود ، جاودانگى او و فنا و خوارى خود و بى نيازى او را ببينند ، و نيز به خود بنگرند ؛ بلكه ببينند كه وجود عاريتى ايشان ، در كنار وجود كامل او ، عدم است و قدرت ناقص ايشان در جنب قدرت كامل او ، ناتوانى است و بالاتر آن كه از خود بيخود مى شوند ، علم و قدرت خود را وا مى نهند و خداى سبحان ، در اراده و قدرت و علم ايشان ، تصرّف مى كند و از اين رو ، جز آنچه خدا بخواهد ، نمى خواهند و جز اراده خدا ، چيزى را اراده نمى كنند و به قدرت خدا در چيزها تصرّف كرده ، مُرده را زنده مى كنند و خورشيد را باز مى گردانند و ماه را مى شكافند ، همان گونه كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود :
ما قَلَعتُ بابَ خَيبرَ بِقُوَّةٍ جِسمانِيَّةٍ ، بَل بِقُوَّةٍ رَبّانِيَّةٍ .^۱
من ، درِ خيبر را نه با قدرت جسمانى ، كه با قدرت الهى كَنْدم .
و معنايى كه از فناى در خدا و بقاى با خدا ، فهمش ممكن و منافى با اصول دين

آمده :
«كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا كَانُوا يَكْسِبُونَ * كَلَّا إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ يَوْمَئذٍ لَّمَحْجُوبُونَ .^۱
هرگز ! بلكه دستاوردشان بر دل هايشان زنگار مى نهد . هرگز ! آنان در آن روز از پروردگارشان محجوب اند» .
شرح اين موانع ، در فصل دهم خواهد آمد . خواجه حافظ شيرازى ، با اشاره به اين حجاب ها مى گويد :

جمال يار ندارد نقاب و پرده ، ولىغبار رَه بنشان تا نظر توانى كرد .

توضيح علّامه مجلسى در باره روايات حُجُب

علّامه مجلسى در تبيين روايات مورد بحث آورده است كه : تحقيق ، آن است كه اين اخبار را ظَهر و بطنى است و هر دو ، درست . ظاهرِ روايات ، اين است كه خداى سبحان ، همان گونه كه عرش و كرسى را بدون نياز به آن دو آفريد ، همين گونه برايشان پرده و حجاب و سراپرده آويخت و آنها را از نورهاى شگفتى كه برايشان آفريده بود ، آكنده ساخت تا عظمت قدرتش و جلال هيبتش و گستره فيض و رحمتش را براى فرشتگانِ نظاره گر ، برخى پيامبران و نيز آنانى كه مى شنوند ، آشكار كند . شايد هم تفاوت عددها به اعتبار آن است كه در برخى از استعمال ها ، نوع را در نظر گرفته اند و در برخى ، صنف را و در بعضى ، شخص را و يا اين كه در برخى تعبيرها ، به هم ضميمه شده اند و يا در برخى روايت ها به ذكر بعضى از آنها بسنده شده است .
و امّا معناى باطنى روايات ، آن است كه حجاب هاى جلو گيرنده از رسيدن مردم به معرفت كُنه ذات و صفات او فراوان اند . از آن جمله است آنچه به نقص مخلوق و قوا و فهم او مربوط مى شود كه برخاسته از وجود امكانى و فقر و نياز و