503
دانشنامه قرآن و حديث 5

۴۱۰.امام صادق عليه السلام :هر كس خداى توهّم شده را بپرستد ، كافر است . هر كس نام ، نه معنا را بپرستد ، كافر است . هر كس ، هم نام و هم معنا را بپرستد ، مشرك است . هر كس معنا را ، با اطلاق نام ها بر او و با همان صفاتى كه او خودش را به آنها وصف كرده است ، بپرستد و قلباً و در نهان خويش ، بِدان معتقد باشد و زبانش هم در ظاهر ، بِدان گويا باشد ، اينان ، ياران راستين امير مؤمنان عليه السلام هستند ( / اينان ، همان مؤمنان راستين هستند) .

۴۱۱.امام صادق عليه السلامـ به زنديقى كه از ايشان پرسيد : چگونه بر خلق رواست كه نام هاى خداوند [و اوصاف او ]را در باره خود به كار ببرند؟ ـ :خداوند ـ كه ثنايش بزرگ و نام هايش پاك است ـ خود ، [به كار بردن اين ]نام ها را براى مردم ، روا ساخت و آنها را بديشان بخشيد . انسان ، به شخص واحد مى گويد : واحد ، به خدا هم مى گويد : واحد . مى گويد : نيرومند ، به خداوند متعال هم گفته مى شود : نيرومند . مى گويد : سازنده ، به خدا هم گفته مى شود : سازنده . مى گويد : روزى دهنده ، به خدا هم گفته مى شود : روزى دهنده . مى گويد : شنوا و بينا ، به خدا هم گفته مى شود : شنوا و بينا . و مانند اينها . بنا بر اين ، اگر به انسان گفته شود : واحد ، اين براى او يك نام (لفظ) است ؛ ولى انسان شبيه دارد . به خدا هم گفته مى شود : واحد و اين ، براى او يك نام است ؛ امّا چيزى شبيه او نيست . پس معنا[ى واحد در هر دو مورد ]يكى نيست .
نام ها راه نماى ما به صاحب نام هستند ؛ چرا كه ما گاه انسانِ واحدى را مى بينيم و مى گوييم او يك نفر است . پس دانسته شد كه شخصِ انسان ، در معنا واحد نيست ؛ زيرا اعضاى گوناگون و اجزاى متفاوت دارد . گوشت او ، غير از خون اوست و استخوانش ، غير از عصبش و مويش ، غير از ناخنش و سياهى اش ، غير از سفيدى اش . همچنين اند ديگر آفريده ها . انسان ، در اسم واحد است و در نام و معنا و خلقت ، واحد نيست ؛ امّا در باره خداوند ، هر گاه واحد گفته شود ، او حقيقتاً واحد است و واحد و يكتايى جز او نيست ؛ چرا كه در او ، گوناگونى [و اجزاى مختلف ]نيست . او ـ تبارك و تعالى ـ شنوا و بينا و نيرومند و عزّتمند و حكيم و داناست . پس بلندمرتبه است خداوند كه بهترينِ آفرينندگان است .


دانشنامه قرآن و حديث 5
502

۴۱۰.الإمام الصادق عليه السلام :مَن عَبَدَ اللّهَ بِالتَّوَهُّمِ فَقَد كَفَرَ ، ومَن عَبَدَ الاِسمَ دونَ المَعنى فَقَد كَفَرَ ، ومَن عَبَدَ الاِسمَ وَالمَعنى فَقَد أَشرَكَ ، ومَن عَبَدَ المَعنى بِإِيقاعِ الأَسماءِ عَلَيهِ بِصِفاتِهِ الَّتي وَصَفَ بِها نَفسَهُ فَعَقَدَ عَلَيهِ قَلبَهُ ، ونَطَقَ بِهِ لِسانُهُ في سَرائِرِهِ وعَلانِيَتِهِ فَأُولئِكَ أَصحابُ أَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام حَقّا ـ وفي حَديثٍ آخَرَ : أُولئِكَ هُمُ المُؤمِنونَ حَقّا ـ . ۱

۴۱۱.عنه عليه السلامـ لِزِنديقٍ سَأَلَهُ : كَيفَ جازَ لِلخَلقِ أَن يَتَسَمَّوا بِأَسماءِ اللّهِ تَعالى ؟ ـ :إِنَّ اللّهَ جَلَّ ثَناؤُهُ وتَقَدَّسَت أَسماؤُهُ أَباحَ لِلنّاسِ الأَسماءَ ، ووَهَبَها لَهُم ، وقَد قالَ القائِلُ مِنَ النّاسِ لِلواحِدِ : واحِدٌ ، ويَقولُ للّهِِ : واحِدٌ ، ويَقولُ : قَوِيٌّ ، وَاللّهُ تَعالى قَوِيٌّ ، ويَقولُ : صانِعٌ ، وَاللّهُ صانِعٌ ، ويَقولُ : رازِقٌ ، وَاللّهُ رازِقٌ ، ويَقولُ : سَميعٌ بَصيرٌ ، وَاللّهُ سَميعٌ بَصيرٌ ، وما أَشبَهَ ذلِكَ . فَمَن قالَ لِلإِنسانِ : واحِدٌ فَهذا لَهُ اسمٌ ، ولَهُ شَبيهٌ ، وَاللّهُ واحِدٌ وهُوَ لَهُ اسمٌ ، ولا شَيءَ لَهُ شَبيهٌ ، ولَيسَ المَعنى واحِدا .
وأَمَّا الأَسماءُ فَهِيَ دَلالَتُنا عَلَى المُسَمّى ؛ لِأَنّا قَد نَرَى الإِنسانَ واحِدا ، وإِنَّما نُخبِرُ واحِدا إِذا كانَ مُفرَدا ، فَعُلِمَ أَنَّ الإِنسانَ في نَفسِهِ لَيسَ بِواحِدٍ فِي المَعنى ؛ لِأَنَّ أَعضاءَهُ مُختَلِفَةٌ ، وأَجزاءَهُ لَيسَت سَواءً ، ولَحمَهُ غَيرُ دَمِهِ ، وعَظمَهُ غَيرُ عَصَبِهِ ، وشَعرَهُ غَيرُ ظُفرِهِ ، وسَوادَهُ غَيرُ بَياضِهِ ، وكَذلِكَ سائِرُ الخَلقِ ، وَالإِنسانُ واحِدٌ في الاِسمِ ، ولَيسَ بِواحِدٍ فِي الاِسمِ وَالمَعنى وَالخَلقِ ، فَإِذا قيلَ للّهِِ فَهُوَ الواحِدُ الَّذي لا واحِدَ غَيرُهُ ؛ لِأَنَّهُ لَا اختِلافَ فيهِ ، وهُوَ ـ تَبارَكَ وتَعالى ـ سَميعٌ وبَصيرٌ وقَوِيٌّ وعَزيزٌ وحَكيمٌ وعَليمٌ ، فَتَعالَى اللّهُ أَحسَنُ الخالِقينَ . ۲

1.الكافي : ج ۱ ص ۸۷ ح ۱ ، التوحيد : ص ۲۲۰ ح ۱۲ وراجع : مرآة العقول : ج ۱ ص ۳۰۳ .

2.بحار الأنوار : ج ۳ ص ۱۹۵ عن المفضّل بن عمر .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 5
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛سبحاني نيا،محمّد تقي؛طباطبايي،سيد محمد کاظم؛برنجکار،رضا؛شيخي،حميد رضا؛مسعودي،عبدالهادي
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 157051
صفحه از 583
پرینت  ارسال به